 |
Ferhan Kaya POROY
Şeker diyetine uyan uzun yaşar
Prof. Dr. Nazif Bağrıaçık, şeker hastaları için beslenme düzenini anlatırken bir de 'tatlı' uyarıda bulundu: Diyabetin gerektirdiği kurallara uyan uzun yaşar.
'Şeker hastalığı ömrü uzatır' derler doğru mu?
Doğrudur. Şeker hastası iyi tedavi olur, iyi bir takip içinde yaşamına devam ederse akranlarına göre en az 10 yıl fazla yaşayabilir. Bu, ABD'de yapılan bir araştırmayla saptanmıştır. 1000 diyabetli denek iki ayrı gruba ayrılmış. Bir grup iyi takip edilmiş yani hem tedavisine hem de diyetine özen gösterilmiş. Diğer grup ise düzensiz ve diyetsiz yaşamış. Sonuçta iyi takip edilenlerde yüzde 5, düzensiz yaşayanlarda yüzde 25 ölüm oranı saptanmış.
Hasta nasıl beslenmeli?
Sabahtan akşama kadar aç kalıp akşam birdenbire yemek çok zararlıdır. Şeker hastası her öğünü, hatta ara öğünlerini bile hiç kaçırmadan yemelidir. Sabah 10.00'da öğleden sonra 15.00'te ve gece yatarken mutlaka bir şeyler yemelidir. Şekerden tamamen uzak olmalı. Karbonhidrat dediğimiz unlu nişastalı gıdaları da yememelidir. Sebze ve kabuklu meyveleri tercih etmelidir. Unun beyazını değil kepeklisini tercih etmelidir. Yağlı gıdalardan da mümkün olduğunca kaçınmalıdır.
Şeker hastasının yapacağı diyet nasıl olmalı?
Şeker hastasına tüm gıdaları veriyoruz. Vermediğimiz tek şey beyaz şeker. Meyve veriyoruz hasta buradan fruktoz, yani meyve şekerini alıyor. Süt veriyoruz buradan da laktoz dediğimiz şekeri alıyor. Ayrıca sebze, salata yiyor oradan da şeker alıyor. Her türlü gıdada şeker var. Bu nedenle diyabet diyeti mahrumiyet diyeti değildir.
Diyetin uygulanmasıyla ilgili önerileriniz var mı?
Bu rejimi yapan bir insan ortalama 1600-1700 kalori alır. Bu diyetle hem kilo almaz hem de sağlıklı beslenmiş olur. Onun için 'Aç kalıyorum' diyenlere inanmayın çünkü bu diyet bir açlık diyeti değildir.
Diyette önemli olan muntazam yemektir. Bazı şeker hastaları "Benim işim çok, bu öğünü atlayayım, gelecek öğün hepsini birden yerim" diyor. İşte bu çok yanlıştır. Bu diyetteki öğünler hastanın alacağı ilacı veya yapacağı insülini karşılayacak ölçüdedir. Bir kuru çay içip sonra şeker hapını alırsan öğle vaktinde işyerinde düşer bayılırsın. Öğle yemeğinde burada yazılı beş maddelik gıdayı yiyemezse, parası veya vakti yoksa o zaman hasta bir sanviç veya bir simit alır yanında da bir bardak ayran içer o zaman olur. Ancak akşam eve gittiğinde muntazam yemeğini yemelidir.
İnsülin kullanan bir hasta saat 15.00-16.00 arasında ara kahvaltı yapmazsa o zaman yine şekeri düşer. Üç esas öğün ve üç ara öğünü mutlaka yemeli.
Diyabet tedavisinde kullanılan ilaçlar nelerdir?
İlaçlarda bir ağızdan kullanılan tabletler bir de insülin var. İinsülin doğrudan doğruya kan şekerini düşürüyor. Oral ilaçlar da pankreasın insülin salgılamasını sağlıyor. İlaçları genellikle yaşlı hastalara veriyoruz. İnsülini ise genç hastalara veya ilaçlara dirençli yaşlı hastalara öneriyoruz. Uzun süre ilaç kullandıktan sonra şekeri düşmeyen yaşlı hastalarda insülin tedavisiyle başarılı sonuçlar alıyoruz. Her gün ilaç firmaları yeni yeni ilaçlar çıkarıp bunun reklamanı yapıyor ama aslında hepsinin mekanizması aynıdır.
Diyet ürünler zararlı mı?
Diyet ürünlerle diyabetik ürünleri birbirinden ayırmak gerekir. Diyet ürünlerinin içinde çok miktarda fruktoz ve sorbitol vardır. Fruktoz meyve şekeridir, sorbitol da kalori değeri yüksek olan bir tatlandırıcıdır. 100 gram meyve şekeri yiyen, 30 gram şeker yemiş gibi olur. Bunlar zayıflamak isteyenler için üretilmiştir. Şeker hastalarının diabetik ürünleri tercih etmesi, ancak dozlarını da abartmaması gerekir. Fruktozun da yüzde 30'u şekerdir.
Bir şeker hastası dayanamadı baklava börek yedi. Bunu telafi edebilir mi?
"Kendimi tutamadım pasta yedim" diye telefon açan hastama "Hiç telaş etmeyin" diyorum. Bir öğün bir şey yemek kan şekerini iki saat veya üç saat süreyle 50-40 miligram yükseltir. Bir süre sonra da bu yükselme düşer. Ama eğer hasta şekerinin çabuk düşmesini istiyorsa yarım saat yürümesi yeterlidir. Hızlı adımlarla yapılan bu yürüyüş yediği yemeğin kalorisini yakmasına ve şekerinin hemen düşmesine neden olur.
Yağ şekeri yükseltir mi?
Direkt olarak etkilemez ama vücutta yağ şekere, şeker yağa dönüşür. Mesela hasta diyor ki "Ben hiç şeker yemiyorum ama kan şekerim yükseliyor. Bakıyorsunuz ki hasta yağı fazla miktarda tüketiyor. Çünkü insan organizmasında bu maddeler parçalandıkları zaman bir kısmı kolesterole, bir kısmı da şekere dönüştürür. Çok fazla yağ yiyenlerde bu yağ şekere dönüşür ve şekeri yükseltir. Çok fazla şeker tüketen kişilerde de kolesterol oranı artar.
Diyabetikler için sağlıklı beslenme
Vücudun büyümesi, yenilenmesi ve çalışması için gerekli olan enerji karbonhidrat, protein ve yağın çeşitli besin gruplarından yeterli miktarda alınması ile sağlanıyor.
Karbonhidratlar
Şeker, tatlı, ekmek, tahıl, meyve, sebze, süt ve yoğurt gibi besinlerde bulunan karbonhidratlar enerji gereksinimimizin çoğunu karşılar. Bunların bir kısmı kan şekerini hemen yükseltirken bir kısmı daha yavaş yükseltir.
Sağlıklı beslenmek için 2'nci grup karbonhidratlı yiyeceklerden yüksek posa içerenler tercih edilmeli.
Yağlar
Zeytin, ayçiçeği, fındık, fıstık, ceviz gibi bitkisel ürünlerde ve et süt yumurta gibi hayvansal ürünlerde bulunan yağlar; yüksek enerji veren besin
öğeleridir. Besinlerde günlük alınan yağ ve kolesterol miktarının fazlalığı, şişmanlığa ve kalp hastalığına sebep olur. Yemeklerde katı yağ yerine sıvı yağ (zeytinyağı ve ayçiçeği, mısırözü, soya yağı kullanılmalı, mümkün olduğunca da yağ miktarı azaltılmalıdır. Etli, kıymalı yemeklere yağ ilave edilmemeli.
Proteinler
Et, süt, yumurta, peynir gibi besinlerde bulunan proteinler vücudun büyümesi, gelişmesi ve yıpranan dokuların onarılmasında önemli rol oynar. Gereğinden fazla proteinli beslenme sağlıklı değildir.
Öğün sıklığı
Yemeklerin miktarı ve cinsi kadar, tüketildiği zamanlar da önemlidir. Uzun aralıklarla yemek yenilmesi kan şekerinde düşüklük ve yüksekliklere yol açar. Sağlıklı beslenmenin en önemli kuralı günde 3 ana öğün (sabah, öğle, akşam) ve 3 ara öğün (kuşluk, ikindi, gece) şeklinde beslenmedir.
Diyabetin kontrolünü bozacak besinler
Ölçüsüz kullanabileceğiniz besinler
Çay, kahve, ıhlamur, adaçayı, maden suyu, yağsız et suları, sirke, salça, hardal, her çeşit baharat ve suni tatlandırıcılar.
1- Kan şekerini hızlı yükseltenler: Şeker, bal, reçel, pekmez, meyve, meşrubatlar, çikolata
2- Kan şekerini yavaş yükseltenler: Düşük posalılar: Beyaz ekmek, un, pirinç, makarna, patates
3- Yüksek posalılar: Kepekli ekmek, bulgur, baklagiller, sebzeler
Örnek diyet
Sabah:
2 dilim (60 gr.) ekmek, 1 bardak çay veya süt, 1 dilim (50 gr.) beyazpeynir, 3-5 tane zeytin, bol miktarda domates, salatalık.
Saat 10.00:
1 meyve (150 gram)
ÖĞle:
2 ince dilim ekmek, 1 porsiyon et, balık veya tavuk (150 gr.) bol sebze, salata, yoğurt, bir meyve.
Saat 15.30:
2 tane grisini, çay
AkŞam:
2 dilim ekmek, 1 kâse çorba, et, tavuk veya balık (150 gr.), bol sebze ve salata.
Yatarken: 1 bardak süt
NOT: Bu bir hastanın normal beslenmesi için yeterlidir. Haftada iki gün bu diyete 1 tabak pilav veya makarna, patates, kurufasulye, mercimek, nohut da ilave edilebilir. Ancak bu yemekler hangi öğüne ilave edilirse o öğünde ekmek yenmemeli.
'Şekerle fıkra gibi tanıştım'
Şarkıcı Kamil Sönmez de uzun zamandır şeker hastası. Sönmez, şekerin hayatını olumsuz etkilemesine izin vermediğini söylüyor.
'Şeker'le nasıl tanıştınız?
Diyabet, yani yaygın adıyla şeker hastalığı bende fıkra gibi ortaya çıktı. Bir gün Ankaralı bir arkadaş aradı. Bir Karadeniz gecesi organize edildiğini, sunuculuğunu da benim yapmamı istediğini söyledi.
Ben İstanbul'daydım, önce tamam dedim ama gece olunca sesim kısıldı ve ertesi gün arkadaşımı arayarak gelemeyeceğimi söyledim. O da bana 'Sen gel ben seni akşama kadar iyi ederim' dedi. Arkadaşım o zamanlar organ nakli hastanesinin başındaydı. Bana ufak bir check-up yaptılar. Sesim düzelmedi ama şeker hastası olduğum ortaya çıktı.
Şekerinizi nasıl düzenliyorsunuz?
Şu ana kadar hap kullanıyorum. Ama geçirdiğim bir rahatsızlık sırasında şekerim çok yükseldiği için insüline başladım. Bir süre insülin tedavisinden sonra tekrar hapa dönebileceğim söyleniyor.
Diyet yapıyor musunuz?
Yemek benim için büyük bir zevk ama her isteğimi yiyemedim diye de hayatı kendime zindan etmiyorum. Ben diyabeti ahlarla vahlarla geçirilecek bir hastalık olarak asla düşünmüyorum. Bu bir yaşam şekli ve bu yaşam şekli içinde ölçülü yaşamak gerekiyor.
Ama penomoni denen diğer bir hastalığımın daha olması beni ikilemde bırakıyor. Diyet yapıyorum ama diyetle birlikte kan şekerim düştüğü için vücudumun daha fazla kan yapması gerekiyor. Diyette kırmızı et vermiyorlar ama kan yapabilmek için kırmızı ete ihtiyaç var. Şeker hastalarının dikkat etmesi gereken diğer bir önemli nokta da düzenli bir hayat yaşamaları. Buna önem gösteriyorum. Ateşli hastalıklara yakalanmamak için önlem alıyorum.
* * * * * * * * * *
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder