ŞEKER HASTASI DEĞİLSENİZ BİLE ŞEKERDEN KAÇININ AZ MEYVE YEYİN

Vatan Gazetesi’nden Mine Şenocaklı, geçtiğimiz Temmuz ayında Türk Tabipler Birliği Tarım, Gıda ve Beslenme Komisyonu Başkanı Prof. Dr. Kenan Demirkol ile bir röportaj gerçekleşti. Prof. Demirkol, röportajda şeker ve meyve konusunda ciddi uyarılarda bulundu. İşte bu röportajın tamamı:
Hocam, Başbakan’ın sözlerinden önce şunu sormak istiyorum. Gelirken bir arkadaşıma rastladım, kilolarından şikayetçidir hep. Ona “Canının istediğini ye ama çok hareket et” dedim. Yanlış mı yaptım acaba?
Sağlıklı kilo vermede spor asla yeterli olmaz. Bugün şişmanlık, kaloriye dayandırılıyor. Oysa kalori hesabı fiziksel bir özellik. Gıdaların kimyasal özellikleri de var. Siz sadece kaloriye baktığınız zaman o kimyasal özellikleri tümden yok sayıyorsunuz. Mesela bizim bugünkü konumuz da olan şeker kendi başına eklem kıkırdağını eriterek dizde kireçlenmeye yol açıyor ve o kadar yaygın ki bu hastalık! Diz protezi, kalça protezi yapılmasının başlıca nedeni şeker. Damarları tıkayan da sanılanın aksine kolesterol değil, şeker.
Yani şeker sadece kalorisi ve şişmanlatıcı etkisiyle zarar vermiyor, doğrudan kimyasal yapısıyla da tehlikeli. “Şeker yiyeyim oradan aldığım kaloriyi başka yerden kısarım” demek çok yanlış…
Kesinlikle.
Peki ne kadar şeker kullanabiliriz?
Günde 8 kesme şeker hakkınız var. Başka hiçbir meyve ya da bal, reçel yememişseniz tabii.
Ben sabahları bir tatlı kaşığı bal yiyorum…
O zaman 6’ya iniyor şeker hakkınız. Bal ağırlıklı olarak fruktoz içerdiği için, yiyeceğiniz meyveyi de üçte bir oranında düşürmeniz gerekir.
Peki hangisi daha zararlı? Tuz mu, şeker mi?
Kesinlikle şeker.
Tuz için de “Günde en fazla 6 gram alın” deniyor…
Tuz konusunda yeni çalışmalar var, bugüne kadar yapılan kısıtlamaların çok da doğru olmadığını gösteren… Mesela siz tuzu terle vücuttan atabiliyorsunuz ama şekeri atamıyorsunuz. Şeker direkt olarak size popo ve karın yağı olarak geri dönüyor. Oralarda depolanan yağın ise getirdiği bir sürü olumsuzluk var. Kalp hastalığı, damar sertliği gibi…

ÇOK MEYVE YİYEN MÜTHİŞ BİR ERKEK GÖRDÜNÜZ MÜ?

İyi ama bazı dönemlerde tatlı yeme ihtiyacı artıyor insanın. O zaman ne yapacağız?
Vücudun şeker talebi yoktur. Ama biz sürekli şekerle beslendiğimiz zaman, vücudumuz zararlı olduğunu bildiği için şekeri metabolize edecek olan insülini hazır bekletir. Dolayısıyla sürekli fazla şeker ya da nişastayla beslenen kişinin açlık kan insülin düzeyi yükselir. Açlık kan insülin düzeyi yükseldiği zaman kan şekeri düşer. Kan şekeri düştüğü zaman, “Eyvah kan şekeri düşüyor” sinyalini vücut size nasıl yansıtır? Mide özsuyunu salgılatarak, size açlık hissettirerek… O yüzden de siz aşerirsiniz. “Reçel kavanozu nerede?” diye aranmaya başlarsınız. Halbuki 100 yaşını aşan insanların ortak özelliği nedir diye bakıldığında açlık insülin düzeylerinin düşük olduğu görüldü.
Yani uzun yaşamanın temelinde şeker yememek yatıyor…
Evet. Açlık insülin düzeyini düşük tuttuğunuz oranda sağlıklı ve uzun yaşarsınız. 1700 yılından kalma İngiltere’ye ait istatistikler var elimizde. Kişi başına yıllık bildiğimiz şeker tüketimi ne kadar biliyor musunuz? 5 gram! Yani yaklaşık 1 kesme şekeri kadar. Kesme şekeri 4 gram gerçi ama… Demek ki, şeker bir ihtiyaç değil. Tam tersi, sonradan tamamen alışkanlık olarak soframıza girmiş. 1801 yılında şeker pancarından da şeker üretilmeye başlanmış ve Almanya’da ilk pancardan şeker üreten fabrika kurulmuş. Sonra bütün Avrupa’da ard arda şeker fabrikaları açılmış. 1815 yılına gelindiğinde İngiltere’de kişi başına şeker tüketimi, 115 yıllık süre içinde tam bin 200 kat artmış ve 6 kiloya çıkmış. Bugün Orta Avrupa’da yıllık kişi başına şeker tüketimi bir kişinin kendi beden ağırlığından fazla; tam 70 kilo! Ve 1815’ten günümüze kadar şeker tüketim artış eğrisiyle, kanser, kalp hastalığı, inme, diyabet ve obezite gibi kronik hastalıklarda artış eğrisi bire bir örtüşüyor.
Merak ettim, siz şeker kullanıyor musunuz?
Hiç. 38 senedir ne çayıma ne kahveme şeker koyuyorum. Onun dışında tatlı hiç yemiyorum.
Ama hep denir ki şeker, yani glikoz beyin hücrelerini çalıştırır…
Doğru, çok iyi hatırlattınız. Eritrositin, omurilik ve beyin hücrelerinin enerji kaynağı glikozdur. Ama şeker yiyerek daha akıllı olmuş bir insan gördünüz mü siz? Çünkü vücut gereksinim duyduğu o glikozu yağdan da, proteinden de kendisi üretmeyi becerebiliyor. Mesela spermin enerji kaynağı fruktozdur. Peki siz hiç çok meyve yiyen müthiş bir erkek gördünüz mü? Göremezsiniz, çünkü testis hücresi spermin ihtiyaç duyduğu fruktozu kendisi üretir. Fruktoz çok dikkatli alınmalıdır. Çünkü, şeker pancarından veya şeker kamışından elde ettiğimiz şeker, yani bilimsel adıyla ‘sakaroz’ (bir yapay tatlandırıcı olan sakarinle karıştırılmamalı) iki ayrı molekülden oluşan bir birleşik moleküldür. Sakarozu biz yer yemez vücudumuzda glikoz ve fruktoza ayrışır. Glikoz kan şekerimizin de adıdır. Hemen kana karışır ve kan şekerini yükseltir. Vücudumuz şekerin zararlı olduğunu bildiği için korkudan hemen insülin salgılar.
Nasıl?
Eğer çok fazla miktarda şeker yemişsek, gereğinden fazla insülin salgılanır. İnsülin o şekeri hemen alır vücudun bir enerji açığı varsa kısmen enerjiye dönüştürür. Ama insan vücudu çok tasarruflu bir biyolojik bünye. Çok az enerjiyle çok işler yapabilir. Mutlaka yediğiniz şekerde bir fazlalık olacaktır. Bu fazla şeker, insülin aracılığıyla ya kas ve karaciğerdeki şeker depolarına götürülecek, ki vücudumuzun şeker deposu 120 gram kadardır ve orası da sürekli doludur, hiç boş kalmıyoruz çünkü, ya da insülin bu şekeri alacak ve yağa dönüştürecektir. Dolayısıyla sizin yediğiniz şeker vücudun değişik bölgelerinde yağlanmalara sebep olacaktır. Ama insülin salgılanırken bir de leptin denilen tokluk hormonu salgılanır. Dolayısıyla belli bir miktar glikoz yedikten sonra vücut “Pes” diyor, “Artık yeme!” Doyuruyor sizi. Yani hiç olmazsa şekerin glikoz bölümü bir derecede tokluk yarattığı için daha fazla şeker yemenizin de önüne geçmiş oluyor. Şekerin ikinci bölümü olan fruktoz ise; insülin salgılatmadığı için tokluk hissi de yaratmaz. Dolayısıyla sınırsızca yiyebiliriz. İşte bu çok tehlikeli. Fruktozun günde 15 gram kadarı vücudumuzda değişik kimyasal süreçlerde kullanılabiliyor. Eğer bundan fazla fruktoz alınırsa karaciğerde trigliserite dönüşür. Trigliserit kan yağıdır. Hem karaciğer yağlanmasına, hem damar sertliğine, hem de vücudumuzun yağlanmasına yol açar. Amerika’da son 30-35 yıldır ortaya çıkan obezite salgını, meşrubatların, bisküvilerin, dondurmanın ya da diğer tatlıların mısır şurubuyla, yani fruktoz ağırlıklı üretilmiş olmasına bağlanıyor. Çok şükür biz de Amerikanlaştık! Çünkü bizde de mısırdan tatlandırıcı üreten 5 fabrika var. Baklava şerbeti bile artık mısır şurubundan üretiliyor… Böylece eskiden baklavayla şişmanlamamızdan daha fazla şişmanlamamız sağlanmış oldu.
Ama meyvedeki fruktoz doğal?
Doğal sözcüğüne bayılıyorum. Akrep zehiri de doğal, bir porsiyon ister misiniz? İster dondurmadan ister elmadan alın, fruktoz fruktozdur. 15 gramdan fazlası alındığında yağa dönüşür, kolesterolü oksitleyerek damar sertliğine yol açar. Ama yine de meyvenin meyve suyuna üstünlüğü var. Meyve suyunda hiç posa bulunmadığından, fruktoz tümüyle emilirken, meyvedeki posa fruktozun hiç değilse bir bölümünün emilmesini engellemektedir. Ama posa da meyveyi tümüyle masumlaştırmamaktadır. Yani siz fazla meyve yiyerek kendinize iyilik ettiğinizi düşünüyorsunuz. Ama bir avuç trigliserit elde ediyorsunuz.

SİZİ KADIN, BENİ ERKEK YAPAN KOLESTEROLDÜR

Bu trigliseritin önemi ne peki?
Kolesterol masum bir maddedir. Ve bütün hormonlarımızın hammaddesidir. Sizi kadın, beni erkek yapan kolesteroldür. Kolesterol olmazsa hormonlarımız olmaz. Nitekim sıfır beden mankenlerimizin kolesterol almadıkları için hormonları çok azalır ve adetten kesilirler. Ve maalesef tamamen sağlıklarını kaybederler. Anne sütü o yüzden kolesterolden zengindir. Doğa kendi kendine zarar vermez. Çocuğun kolesterole ihtiyacı var ki, anne sütünde de kolesterol var. Ama eğer siz kolesterolün oksitlenmesine yol açarsanız o zaman damar sertliği olur. Dolayısıyla kolesterolün kendisi zararlı değil, oksitlenmiş kolesterol zararlı. Kolesterolü oksitleyen dört madde var. Bunlardan biri de fruktoz. Dediğim gibi sihirli sınır da 15 gram fruktoz. Diyelim ki biz bir restorana gittik ve Sayın Başbakan’ın önerdiği gibi bonfilenin yanında bir bardak şarap içmedik, sağlıklı olalım dedik, o yüzden bir bardak taze sıkılmış portakal suyu içtik. Bir bardak portakal suyunda yaklaşık olarak 60 gram şeker, 30 gram fruktoz vardır. Bu miktar ise 15 gram sınırını aşıyor. Dolayısıyla yemekte bonfileden aldığımız kolesterol meyve suyundan veya meyveden aldığımız fruktozun fazlasının karaciğerde trigliserite dönüşmesi sonucu oksitlenerek damar sertliğine yol açıyor. Yani ne olur şarapta kalalım! Çünkü şarap antioksidandır. Özellikle kırmızı şarap. Beyaz şarap beyaz üzümden, kırmızı şarap kırmızı üzümden yapılır diye bir ayrım yoktur. Kırmızı şarabın önemi, üzümün kabuklarıyla birlikte ezilip mayalanmasından gelir. O yüzden beyaz şaraptan daha değerlidir. Çünkü üzümün kabuğunda antioksidan bir sürü madde vardır ve bu antioksidanlar da damar sertliğine ve kansere karşı koruyucudur.

YEMENİZ GEREKEN EN SON ŞEY BEYAZ PEYNİRLE KARPUZ

Çoğu beslenme uzmanı meyve ve sebze serbest diyor…
Bir kere meyve ve sebze aynı satıra yazılmayı hak etmiyor. Meyveden almak istediğimiz tüm antioksidanlar, vitaminler ve mineraller sebzede de var. Halbuki meyvede, sebzeden farklı olarak oksitleyici şeker mevcut. Burada Taş Devri Diyeti önerenlere bir hatırlatmamız olmalı. O dönemki meyvelerin şeker içeriği bugünkü meyvelerden üç kat daha azdı. Kültür bahçeciliği ile biz meyveleri giderek şekerlendirdik. Yani 10 bin sene önce elmanın şeker içeriği bugünkü domatesin şeker içeriği kadardı. Biz aslında meyveleri sağlığımıza zarar verecek hale getirdik. O yüzden Taş Devri Diyeti’nde “İstediğiniz kadar meyve yiyin” deniyor. Ama hayır. Meyve sakıncalı. İçindeki fruktoz oranı yüzünden sakıncalı. Şimdi gelelim yine Başbakan’a… Başbakan, alkol içeceğinize meyve yiyin diye bilime son derece aykırı bir ifade kullandı.
Vallahi ben yıllardır Başbakan’ın söylediği gibi yapıyorum. Hiç içki içmiyorum ve çok meyve yiyorum. Özellikle de üzüm…
Ve kendinize zarar veriyorsunuz. Çünkü bütün meyveler hem glikoz hem fruktoz hem de o ikisinin birlikteliğinden oluşan sakaroz içerir. Unutmayın, bugün Amerika’da alkole bağlı sirozdan daha çok, karaciğer yağlanmasına dayalı sirozdan karaciğer nakli gereksinimi duyuluyor.
Öyleyse ne kadar meyve yiyebiliriz?
Meyveleri, az, çok ve orta şekerli diye, tabii ki geçişler var ama kabaca üçe bölmemiz mümkün. İlkbahar meyveleri, kiraz, vişne, erik, kayısı bir dereceye kadar az şekerli meyveler arasına giriyor ve başka hiçbir şeker tüketmediyseniz, yani hiç pasta kek yemediyseniz, çayınıza, kahvenize şeker katmadıysanız, günde 400 gram bu meyvelerden yiyebilirsiniz. Elma, armut, şeftali, portakal mandalina orta şekerli meyveler sınıfına giriyor. Bunlardan da 300 gram yiyebilirsiniz. Ama yine çayınıza, kahvenize hiç şeker koymamış , sabah kahvaltıda bal ve reçel yememiş olmak koşuluyla. Eğer yediyseniz onları da bu miktardan düşmek gerekir. İncir, muz ve üzüm gibi çok şekerli meyvelerden ise günde en fazla 200 gram yiyebilirsiniz. Yani yaklaşık olarak 3-4 incir, bir muz gibi…
Peki ya karpuz ve kavun?
Karpuz az şekerli meyve sınıfına giriyor. Kavun da az şekerli ile orta şekerli arasında… Ama ben biliyorum ki mesela “Yazın ne yemeli?” diye bir diyetisyene sorduğunuz zaman, “Hafif yemeli. Mesela beyaz peynir ve karpuzla öğlen yemeğini geçiştirmeli” der. Tebrik ederim, yapmanız gereken en son şey bu. Çünkü beyaz peynirden aldığınız kolesterolü karpuzdan aldığınız fruktozla oksitleyerek damar sertliğine yol açmış oluyorsunuz. Ama buna karşın yağsız bir kuzu şiş yeseniz, yanında da bir bardak şarap içseniz hiçbir damar sertliği olmaz… Bu arada, sorunuza gelecek olursam, karpuz bir dilim yenir, ama bir dilim karpuz yiyen insan görmedim şimdiye kadar. Halbuki en fazla 400 gram, yani bir dilim yenmelidir. Fazlası sağlığa zararlıdır.
Yani içki meyveden daha mı ehven-i şer?
Alkol sınırını Dünya Sağlık Örgütü belirledi. Alkol karaciğer için bir toksik maddedir. Bu kesin. Bu toksik madde karaciğerde detoksifiye ediliyor, yani zararlı etkisi ortadan kaldırılıyor. Ama karaciğerin de bir sınırı var. Erkekte bu sınır, günde 20 gram alkoldür. Kadında ise yarısıdır; 10 gram.
Peki neye tekabül ediyor 20 gram alkol?
Bir duble rakıya tekabül ediyor günde. Veya 300 ml. biraya (bir şişe), veya 100 ml. şaraba (küçük bir kadeh). Bu arada kadınlara bu oranların yarısını, mesela yarım kadeh şarap öneriyoruz. Özellikle şarap az içildiği takdirde hem damar genişletici etkisinden dolayı dolaşımı rahatlatır, hem de antioksidan içeriği açısından kansere, kalp hastalığına ve damar sertliğine karşı koruyucu etki gösterir. Bir küçük kadeh şarap içmek, her gün de içilse sağlığa katkı sağlar, zarar vermez. Ha, dini açıdan buna yaklaşırsanız, ben din bilimcisi değilim. Ama sarhoş olmanın yasak olduğunu biliyorum. Eğer din alkolü kesin bir şekilde yasaklıyor olsaydı, yediğimiz her meyvede çok az miktarda alkol var, meyveyi de yasaklardı.
Ama bilim de alkole bir sınır, dolayısıyla bir yasak getiriyor…
Elbette.
Peki neden kadın-erkek ayrımı var?
Kadının metabolizması farklı. Bunun yüzde 100 şu nedenle olduğu söylenemiyor. Ama kadınlarda daha düşük orandaki alkolün karaciğerde hasara sebebiyet verdiği saptanmış durumda. O yüzden Dünya Sağlık Örgütü, üst sınır olarak erkeğe günde 20 gram alkol önerirken, kadına 10 gram alkol öneriyor. Yani yarısı kadar…
Peki haftanın üç günü birer kadeh içilse?
Bu soru çok sık soruluyor bana. “Ben 6 gün içmeyeyim ama 7’nci gün dört duble içeyim” diye… Hayır. Önerilen dozun her aşıldığı durum ciddi bir darbe vuruyor karaciğere. O yüzden her gün için ama bu sınırı dikkate alın.

HER GÜN YARIM KADEH KIRMIZI ŞARAP FAYDALI

Ben hiç içmiyorum…
Bence her gün yarım kadeh kırmızı şarap sağlığınıza olumlu etki sağlar. Rahatlatır, sonra antioksidan kaynağı olarak çok önemlidir. Alkolün sınırlarını bilip o sınırlara özen gösterirseniz, şaraptan veya rakıdan korkmanız gerekmiyor. Ama sınırınızı bileceksiniz.
Peki içkinin fazlası ne yapıyor vücuda?
Bir kere kalorisi yüksek olduğu için kilo fazlalığı yapar. Yani bütün o şişmanlığın getirdiği olumsuzlukları yanında taşır ama her şeyden önce karaciğeri zehirler ve karaciğer yetersizliğine neden olur. Tıpta, matematik gibi eşittir işareti hiç yoktur. Yani “Sen şunu yaparsan şu olursun!” Siz doğada bir ağacın üzerinde tıpkı iki yaprak gördünüz mü? Hep bir biyolojik değişim vardır. Ama çok ender olarak eşittir işareti vardır tıpta da. O da alkolü fazla tüketirsen karaciğer yetersizliği gelişir. İki artı iki eşittir dört gibi…
Başbakan belki bu konuda haklı olabilir?
Başbakan, ne olur insanların beslenmesine karışırken, sağlıkta dönüşüm diye ciddi bir paket ortaya atarken, insanların hasta olmamasını sağlayan bir sistem sunsun. Hastaları üç dakikada muayene edip, “Performans alacağım” diye koşan hekim orduları yaratmayı başarı gibi göstermesin! Siz değerinizin kaç lira olduğunu biliyor musunuz? Sizin değeriniz 3 lira! Devlet hastanesinde bir hekim, bir hasta gördüğü zaman karşılığında aldığı para 3 lira. Bugün bir hekimin çıplak maaşı bin 200 lira. Eğer 4 bin lira gibi bir aylık gelir elde etmek istiyorsa hekim, günde 100 hasta bakmak zorunda. Peki bu mudur Türk insanına görülen reva?

ŞEKER DÜŞÜYORSA NE YAPMALIYIM

Normal kilolu insanlarda da kan şekeri düşüklüğü olabilir! 

Kilolu kişilerde hipoglisemi atakları daha fazla görülürse de, normal kilolu ancak egzersiz yapmayan ve depresyon yaşayan kişilerde de kan şekeri düşüklüğü olabilir. Bu kişilerin bir kısmı psikolog ve psikiyatrlarda depresyon tedavisi görürler. Kan şekerinde düşme, genellikle sabah saat 11.00 ve öğleden sonra saat 16.00 civarında daha sık olur. Bu hastalar bu saatlerde biraz daha yorgun olurlar, hafif baş ağrısı, depresyon, ve derin bir açlık hissederler.

Bu nedenle de, bu saatlerde çikolata, kek, pasta, kurabiye yer veya kola içerler. Bu gıdaları alan kişinin şikayetlerinde hafif bir düzelme olur. Sabah saat 11.00’de oluşan kan şeker düşüklüğünün nedeni sabah kahvaltıda yenen şekerli ve nişastalı gıdalardır. Öğle yemeğinde yenen tatlı ve nişastalı gıdalar da öğleden sonra, saat 16.00’da kan şekeri düşmesine neden olur. Buna karşılık sabah ve öğleyin proteinli gıda alanların kan şekerinde pek düşme olmaz.  Kan şekeri düşünce yenen şekerli gıdalar 30-60 dakika süreyle bir rahatlık sağlar, ama daha sonra kan şekeri tekrar düşer. Sonunda bu kişiler gün içinde kan şekerinde yükselme ve düşmeler yaşar ve bol miktarda şeker, çikolata ve buna benzer şekerli gıdalar tüketirler. Bu kişiler sabah kalktıklarında huzursuzdurlar, kavga etmeye ve tartışmaya eğilimlidirler.  Bir şeyler yedikten sonra rahatlarlar. 

Gülşen: Kan şekeri düşüklüğünden kurtulmak amacıyla yapılacak diyet ve yaşam tarzıyla ilgili alınacak önlemler nelerdir? 

Prof. Dr. Metin Özata: Kan şekerinde düşüklüğe neden olan hormon hastalıkları ve beslenme bozukluğunun teşhis edilmesi ilk iştir. Bu amaçla kan şekerini düşüren şu nedenler araştırılır ve şeker yükleme testi (OGTT) yapılır.

Altta yatan nedenler şunlar olabilir:

• Kanda insülinin yüksek olması (insülin direnci)-aşırı kilo

• Kortizol düşüklüğü (böbrek üstü bezinin az çalışması)

• Tiroid bezinin az çalışması (hipotiroidi)

• Pankreasta insülinoma denen tümör olması veya pankreas iltihabı (pankreatit)

• Böbrek ve karaciğer hastalığı

• Beyinde bulunan ve birçok hormon salgılayan Hipofiz bezinin az çalışması

• Şeker hastalığının başlangıcında

• Mide ameliyatı geçirmiş olmak

• Alınan şekerli gıdaya reaksiyon olarak (reaktif hipoglisemi)

• Çok alkol almak

• Uzun süre stres altında kalmak 

• Çok düşük kalorili diyet yapmak

• Kısa zamanda çok kilo vermek

• Şekerli gıdaları çok yemek

• Yetersiz gıda alıp aşırı egzersiz yapmak

• Aşırı sigara içmek

• Kafeinli içecekler (kahve, çay, kola) ve fazla çikolata yemek  

Gülşen: Kan şekeri düşüklüğünde nasıl beslenmek gerekir?  

Prof. Dr. Metin Özata: Yemekler az ve sık yenmeli, proteinden zengin, ancak karbonhidrattan fakir bir diyet tercih edilmelidir.

• Şeker düşmesi atakları sık oluyorsa, yemek aralıkları üç saatten fazla olmamalıdır (Günde 3 ana öğün 3 ara öğün alınmalıdır)

• Rafine gıdalar (beyaz ekmek, patates, havuç ve şeker gibi) gıdalar yenmemelidir

• Protein alımı (beyaz et, balık) biraz artırılmalıdır

• Tam tahıl, bakliyat,  sebze ve meyveye dayalı bir diyet alınmalıdır. Ceviz, badem tüketimi artırılmalıdır (diğer gıdalardan az yiyerek)

• Kahve, çay, sigara, kola gibi kan şekerini düşüren içeceklerden uzak durmalıdır

• Yatmadan önce hafif bir ara öğün alınmalıdır

• Süt ve süt ürünleri azaltılmalıdır

• Günde 6-8 bardak su içilmelidir

• Egzersiz yapılmalıdır

• E vitamini, B6 vitamini ve C vitamini alınması,  avokado yenmesi kan şekeri düşüklüğüne faydalı olur. Özellikle B6 vitamini bu konuda çok faydalıdır.

• Kandaki krom ve magnezyum düzeylerinde eksiklik varsa, bunlar ilave olarak alınmalıdır.

• İnsülin yüksekliği veya direnci için ilaçlar alınmalıdır

• Kafeinli içecekler (kahve, çay, kola) içilmemeli ve sigara bırakılmalıdır.

• İyi ve yeterli uyku uyulmalı

• Stres varsa bunu giderecek önlemler alınmalıdır

ŞEKERLİ HAYATLAR VE BAYRAM ŞEKERİ

'Şeker'li hayatlar...(7)

Bayram ve yılbaşı gibi özel günlerde diyete uymak kolay olmayabilir. İşte ziyafetlerde şekerinizi fırlatmadan yeme ve içki içmenin kuralları


Ferhan Kaya POROY
Bayramı tatlı tatlı geçirin
Önümüz bayram. Herkes gibi diyabetliler de bayram sofralarına oturacak, her gittikleri yerde ikramlarla karşılaşacaklar.Prof. Dr. Nazif Bağrıaçık, bayram ve yılbaşı gibi özel günler için önerilerde bulundu.
Şeker hastaları bayramda ne yapmalı? İkram edilen tatlılar ve kavurmalar kesinlikle yasak mı?
Şeker hastası kesinlikle tatlı yemeyecek diye bir şey yoktur. Eğer çok canı çekerse sütlü tatlıları tercih etsinler. Çünkü sütlü tatlılar unla yapılanlar gibi yüksek oranda karbonhidrat içermiyor. Şeker hastalarının diyet reçetelerinde mutlaka et vardır. Çünkü et yememek diyabetliyi hasta edebilir. Bu nedenle kurban bayramında da et yiyebilirler. Bayram nedeniyle tatlıyı veya eti biraz fazla yiyenlere ise yemekten sonra yarım saatlik yürüyüş yapmalarını öneriyorum.
Hastalar yılbaşı, davet gibi özel günlerde diyetlerini nasıl sürdürebilirler?
Akşam özel bir yemek programı varsa gün içinde akşam biraz daha fazla yemek amacıyla öğün atlamayın. Yiyeceklerinizi yine beş, altı öğüne bölerek tüketmelisiniz. O gün sabah kahvaltınızı zamanında yapıp öğle yemeklerinizi ve ikindi öğününüzü de yemelisiniz. Yemek sofrasında da öncelikle şeker ve şekerli yiyeceklerden, kızartmalardan uzak durmalısınız.
İçki içmeyi düşünüyorsanız bir kadehi en az bir saatte tüketmeye özen gösterin. Ayrıca bira ve şarabın dışında votka, rakı, viski gibi içkileri tercih edin. Çünkü bira ve şarabın ani şeker düşüşüne neden olduğu bilinir. Ayrıca aç karnına kesinlikle içki içmeyin. Hazır meyve suyu ve kolalı içeceklerden kesinlikle uzak durun. Diyet içecekler ve sodayı tercih edebilirsiniz.
İçkinin yanında aperatif olarak fındık, fıstık gibi çok kalorili yiyeceklere ilgi göstermeyin. Ana yemek olarak hindi ve tavuk etini tercih edin.
Vejetaryen olmak diyabetlileri nasıl etkiler?
Vejetaryen beslenmenin temel mantığı, etten uzak durarak sebzeyle beslenmektir. Vejetaryenlik aynı zamanda bir kültür ve yaşam biçimidir. Ancak diyabet de başlı başına bir yaşam biçimi olduğundan vejetaryenlikle bağdaşmıyor. Vejetaryenliği tercih etmek diyabetlilerde ciddi sorunlara neden oluyor. Diyabetlinin kendi diyet ilkelerine uyması, zaman zaman et, zaman zaman sebze yemesi, yani dengeli beslenmesi gerekiyor. Eti kesmek diyabetliyi hasta edebilir.

---

İnsülinle yaşam zor değil
Tip-1 diyabetli Şenay Taştan şeker düzeyini sürekli kontrol altında tutarak işte de başarılı olmuş bir anne...
Şenay Taştan evli ve bir çocuk annesi. İnsüline bağımlı Tip-1 diyabetli ama sürekli kontrol altında olduğu için hastalığı yaşantısını etkilemiyor. Taştan, Türk Diyabet Cemiyeti'nin dergisine konuştu:
Diyabetle nasıl tanıştınız?
14 yaşımda tanıştım. Diyabetin bende korku yüzünden çıktığını düşünüyorum. Su dolu bir kanalizasyon çukuruna düştüm. Olayın ardından da bende şeker hastalığı ortaya çıktı. Bu olaydan sonra çok su içme, kilo kaybı ve sık idrara çıkma durumu oluştu. Hemen doktor kontrolüne girdim. İnsülin tedavisi gördüm.
İlk günler zor muydu?
Zor olmuştu. İğneden korkardım ve her gün insülin iğnesi olmak çok zor geldi. Ancak üç ay sonra kendi iğnemi yapmaya alıştım.
Hangi düzenle insülin yapıyordunuz?
Sabah insülinimi yapıyor ve yanıma elma gibi atıştıracak bir şeyler alıyordum. Hocalarım da benim durumumu bildikleri için derste yemek yememe izin veriyordu.
Liseyi bitirdikten sonra ne yaptınız?
Bir muhasebe bürosunda staj yapmaya başladım. Diyabet iş hayatımı hiçbir zaman etkilemedi.
Evliliğin ilk yıllarında işi bırakıp birkaç ay evde oturdum. İşte bu dönemde çalışmaya alışkın bir insan olarak zor günler geçirdim. Bu dönemde Diyabet Cemiyeti'ne Prof. Dr. Nazif Bağrıaçık'a kontrole gidip gelirken iş teklifi aldım ve muhasebeyi tutmak üzere cemiyete girdim.
Peki hamilelik diyabetinizi olumsuz yönde etkiledi mi?
Hamile kalmadan üç ay önce doktor kontrolüne girdim. Şekerim kontrol altına alındıktan sonra hamile kalıp bebeğime kavuştum.

---

Telefon defteriniz için
Türk Diyabet Cemiyeti Şubeleri
İstanbul: 0 212 230 76 80 - 0216 368 08 72,
Bursa: 0 224 220 46 42,
Denizli: 0 258 263 45 33,
Gaziantep: 0 342 230 21 10,
Isparta: 0 246 232 92 64-218 15 87,
İzmir: 0 232 449 13 19,
Kayseri: 0 352 224 52 00,
Kırklareli: 0 282 212 25 54,
Kocaeli: 0 262 321 20 39,
Çorum: 0 364 213 20 55,
Konya: 0 332 353 63 15,
Marmaris: 0 252 413 56 00,
Mersin: 0 324 336 62 65,
Samsun: 0 362 457 60 00
Çocuk Adolesan Diyabetliler Derneği: 0 212 534 00 00
Diyabet Araştırmaları Uygulama Derneği: 0 212 533 53 06
Diyabet Hastanesi: 0 212 230 49 00
Türkiye Diyabet Vakfı Kadıköy Şubesi: 0 216 368 78 11
Türkiye Diyabet Vakfı Bakırköy Şubesi: 0 212 660 20 07
Türkiye Diyabet Vakfı Çapa (DETAM): 0 212 532 76 48
Diyabet Hemşireleri Derneği: Marmara Üniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu Doç. Dr. Nermin Olgun: 0 216 418 16 06
Aktif Diyabetliler Birliği: Emine Nerezoğlu: 0 535 228 32 28
İnternette diyabet
Çocuk diyabeti uzmanı Kocaeli Tıp Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Şükrü Hatun, editörlüğünü yaptığı www.arkadasimdiyabet.org sitesinde şunları yazıyor:
"Erişkinlerden farklı olarak 15 bin kadar çocuk diyabetli günde en az iki kez insülin enjeksiyonu yapmak zorunda ve kan şekerini dengede tutma sorumluluğu ile yaşamlarını sürdürmekteler. Günümüzde diyabet tedavisinin dört ana bileşeni vardır: insülin, bilgi, bakım ve sevgi... Bunlar kadar önemli bir diğer konu ise diyabetle barışık yaşamak ve onunla arkadaş olmaktır. Diyabet eğitimini elektronik ortama taşımak, bilimsel ve arkadaşça bir iletişim ortamı yaratmak amacıyla www.arkadasimdiyabet.org ismiyle bir web sitesi açılmıştır. Diyabetli çocuklar, gençler ve onların aileleri ile sağlık ekibine yönelik pencereleri olan sitede ünlü diyabetlerin sesinden öğütler, diyabetli çocukların öyküleri, forum, medya için diyabet gibi bölümler bulunmaktadır. Çocuk ve Adolesan Diyabet Eğitimi Grubu, Türkiye Diyabet Vakfı ve Çocuk ve Adolesan Diyabetliler Derneği tarafından desteklenen siteye diyabetle ilgili herkesin katkısını bekliyoruz."
www.diabetservis.com yanınızda İnternetteki 'www.diabetservis.com' şeker cihazları, çubukları, şekersiz diyet ürünleri, ayak sağlığı malzemeleri, tansiyon aletleri, idrar kaçırma alarmları kısacası diyabetlinin ihtiyaç duyacağı her şeyi sipariş edebileceğiniz bir site. İnternetten yapacağınız sipariş ile bir gün içinde istediğiniz alet evinize teslim ediliyor.

---

Ayak bakımı çok önemli
Kan şeker seviyeleri normalden yüksek olan diyabet hastalarında, sağlıklı bireylere kıyasla deri ve mantar enfeksiyonları veya apselere daha sık rastlanır. Ayak bölgesindeki bir diğer sorun da duyu kaybı. Giderek hastalar ayaklarındaki yanık, kesik, çürük ve enfeksiyonların neden olabileceği ağrıyı hissetmez. Bu nedenle ayak bakımı ve korunmasıyla ilgili bilgi sahibi olmak çok önemli.
Çok sıcak su yasak

Her gün ayaklarınızı ılık su ve sabunla yıkayın (Asla sıcak su kullanmayın).

Ayaklarınızı, özellikle parmak aralarını yumuşak bir havluyla nazikçe kurulayın.

Eğer deriniz kuruysa cildinizi yumuşak ve nemli tutmak için yumuşatıcı, nemlendirici bir vücut losyonu kullanın.

Ayak tırnaklarınızı keskin bir tırnak makasıyla daima düz kesiniz. (Tırnaklarınız bakımlı ve kısa olmalıdır) Kestikten sonra da bir törpü yardımıyla pürüzsüz hale getirin.

Her gün gerekirse bir ayna yardımıyla ayaklarınızda, kesik, kızarıklık, su toplaması olup olmadığını kontrol edin.

Temiz ve ayağınızı sıkmayan çoraplar giyin.

Ayakkabınızda taş, düğme, iğne gibi ayağınızı zedeleyebilecek yabancı cisimler olup olmadığını kontrol edin.

Asla dar ayakkabı giymeyin

Her zaman ayağınıza iyi oturan, rahat ve yumuşak ayakkabılar seçmeye özen gösterin. Yeni ayakkabılarınızı alışana kadar günde sadece bir-iki saat giyin.

Ayaklarınızda oluşan sertlik ve nasırları kendiniz kesmeyin, mutlaka bir doktora başvurun.

Evde bile çıplak ayakla dolaşmayın. Yüzerken ve plajda ayaklarınızı koruyun.

Asla sıcak su torbası kullanmayın.

Sigara içmeyin, sigara içmek kan dolaşımını azaltır. Bu durum diyabetli hastalarda bir uzvun kaybına yol açabilir.

Burnu açık ayakkabılar giymekten kaçının.

Ayaklarınızda kesik, tırnak batığı, mantar enfeksiyonu oluştuğunda; ayak veya baldırlarınızda şişme, ağrı hissettiğinizde doktorunuza başvurun.
* * *
- BİTTİ -

DİYABETLİ PROFESYONEL SPORCU OLUNABİLİRMİ

Yazdır Yolla | Arşive Ekle

Yaşam

'Şeker'li hayatlar...(6) Diyabetle sağlıklı ömrün ilk şartı, düzenli hayat. Uzun yolculuklarda da öğünler atlanmamalı. Düzenli hafif egzersiz faydalı. Bir dubleden fazla alkol şeker demek 07/02/2003 (2996 kişi okudu) Ferhan Kaya POROY (ArÅ�vi) Düzenli yaşam tedavinin şartı Türk Diyabet Cemiyeti Başkanı, Cerrahpaşa Tıp Fakültesi öğretim üyesi Prof. Dr. Nazif Bağrıaçık, diyabetlileri aydınlatmayı sürdürürken, özellikle düzenli hayat öneriyor. Şeker ne sıklıkla ölçülmeli? Bir insan şeker hastası değilse senede bir veya iki kez şekerini kontrol ettirmelidir. Kan şekeriyle birlikte hemoglobin A1C'ye de baktırması gerekir. Tek başına şeker testi bir anlam ortaya çıkarmaz. Ama kişi şeker hastasıysa, hap kullananların haftada bir, insülin kullananların da her gün kan şekerine baktırması gerekir. Tansiyon gibi şeker ölçüm aletleri de eve girdi. Bunların yaptığı ölçümler sağlıklı mı? Sağlıklıdır ve ölçümleri de son derece doğrudur. Özellikle şekeri sürekli yükselen hastaların bu aletleri mutlaka kullanması gerekir. Bu aletler sayesinde hasta şekerini evde her an ölçebilir ve ilacının dozunu ayarlayabilir. Ölçüm için kurallar var mı? Açlık şekeri için 9-12 saatlik açlık gerekir. Yani aç karnına şeker baktırıyorum diyebilmek için en az 9 veya 12 saat aç kalınması gerekir. Sabah açlık şekerine baktıracak olan bir kişinin gece saat 10.00'dan sonra hiçbir şey yememesi gerekir. Gece yarısı 02.00'de yemek yiyen bir kişinin açlık şekeri doğru sonuç vermez. Tokluk şekerine de yemeklerden 1 veya 2 saat sonra bakılmalıdır. Hangi sporları yapmalılar? Şeker hastası ağır sporları yapmamalı. Düzenli, hafif egzersizler faydalıdır. Özellikle çocuklarda tenis, halter ve yüzme gibi ağır sporları önermiyoruz. Ama diğer tüm sporları yapabilirler. Kesik ve sıyrıklar şeker hastalarında neden geç iyileşir? Bunun nedeni şekerin ciltte fazla miktarda toplanmasıdır. Bu hastaların idrarında şeker vardır. Salyası ve gözyaşı tatlıdır. Avuç içindeki terde bile şeker vardır. Yaralanmalarda da ciltteki şeker yaranın üzerinde mikropların çabuk üremesine neden olur. Bu yüzden yara iyileşmez. Şeker hastalığının alkolle ilgisi var mı? Alkol fazla miktarda, yani bir dubleden fazla alınırsa şekeri artırır. Alkol şeker içerir. Örneğin şarap, bira, kanyak grubu vücutta hemen şekere dönüşür. Ama sek içkiler, (rakı-votka-viski) bir dubleye kadar alındığında metabolizmayı pek etkilemez ancak miktarı yükseldiğinde şekeri de yükseltir. Sigara hastalara zararlı mı? Sigara damar hastalıklarına neden olduğu için yasaklıyoruz. Uzun yolculuklar şekeri etkiler mi? Özellikle ABD ve Uzakdoğu'ya gidecek olan hastalarımıza saatlerini Türkiye saatine göre ayarlamalarını öneriyoruz. Örneğin diyabetli hasta Türkiye'de düzenli olarak saat 12.00'de yemek yiyor. Eğer uçağa 10.00'da binerse, mutlaka saat 12.00'de yemek yemesi gerekiyor. Sonra saatine bakması ve akşam yemeğini yine Türkiye'de yediği saatte yemesi şart. Ertesi sabah, gittiği yerde öğlen bile olsa öğünlerine sabah kahvaltısı ile başlamalı. Hem profesyonel sporcu hem diyabetli 27 yaşındaki Muammer Konuk, 14 yıllık Tip-1, yani insüline bağımlı bir diyabet hastası. Ama o spor tutkusundan hiç vazgeçmiyor. Profesyonel bisikletçi Muammer, şekerli hayatını Türk Diyabet Cemiyeti'nin dergisine anlattı. Diabetle nasıl tanıştınız? Okuduğum okul yatılıydı, Yatakhane en üst kattaydı, tuvalet ise en alt katta. Bir süre sonra dört-beş defa en üst kattan en alt kata tuvalet için inip çıkmak gibi bir problemim olmaya başladı. Küçük bir tahlil sonucunda şeker hastası olduğum belirlendi. Nasıl bir tedavi verdiler? Hemen insülin tedavisine başladım. 1997 yılına kadar her şey gayet güzel devam etti. 1997'de bir gün ormanda kamp kurarak spor yapıyordum. Orada ciğerlerimi üşüttüm ve ateşli bir hastalık geçirdim. Bu hastalık dönemi şekerin tüm dengesini bozdu ve altı ay boyunca şekerim 600-700'ler civarında seyretti. Sonra düzeldim. Bisiklete binerken insülin ve öğünleri nasıl ayarlıyorsunuz? Sabah saat 08.30'da kahvaltımı bitirip, 09.00'da ilacımı alıp, dışarı çıkıyorum. Bisikletimi sürecek olsam bile 11.00'e doğru, ara öğün, meyve ya da sandviçle karnımı gayet normal şekilde doyuruyorum. Saat 13.00'te nerede olursam olayım insülinimi alıp yemeğimi yiyor ve hayatıma devam ediyorum. Kan şekerini kendi kendine ölçüm kuralları Şeker düzeyini iki farklı aletle ölçmek mümkün. 1- Görsel yöntem: Bu yöntemde küçük bir plastik şerit kullanılır. Şeridin bir ucunda yumuşak bölge vardır. Bu bölgedeki özel madde şekerle temas ettiğinde renk değiştirir. Kan şekerinizi bu yöntemle ölçecekseniz, parmağınızı delerek bu özel çubuğa kanınızı değdirmeniz yeterli. Kullanım talimatında belirtilen süreye özen gösterin ve çubuğun kanı emmesini bekleyin. Eğer bu süreye dikkat etmezseniz ölçümünüz yanlış olur. Şeridin uç kısmında beliren renkle şerit kutusunun üzerindeki renkleri karşılaştırarak şekerinizin düzeyini anlamanız mümkün. 2- Aletle ölçüm: Görsel yöntemdekine benzer bir ölçüm şekli. Yalnız burada şeker oranını renkle değil aletin kendi hafızasıyla belirlersiniz. Şeker ölçüm aleti alırken dikkat: a- Kolay kullanabileceğiniz bir alet seçin. Aleti daha önceden kul lanmış birine danışın. b- Aletle birlikte kullanmanız gereken bazı malzemeler var. Örneğin ölçüm çubukları. Bu çubukların oturduğunuz yerdeki bulunabilirliği ve fiyatı da sizin için önemlidir. c- Taşıyacağınız yere göre aletin boyutlarını belirleyin. d- Ekranı kolayca görüp göremediğinizi önceden kontrol edin. e- Ölçüm sonuçlarını saklamak için geniş bir hafızasının bulunmasına özen gösterin. Böylece hastalığınızın takibi kolay olacaktır. * * * YARIN: Bayram sofrası, adresler

ŞEKERLİ HAYATLAR 5 HİPOGLİSEMİ DÜŞÜK ŞEKER

Yazdır Yolla | Arşive Ekle Yaşam  'Şeker'li hayatlar...(5) Şekerin yüksekliği kadar düşüklüğü çok tehlikeli. Aç kalındığında fenalık hissi ve bayılmaya yol açan düşük şeker, yani 'reaktif hipoglisemi' diyabetin 'ayak sesi' 06/02/2003 (11680 kişi okudu) Ferhan Kaya POROY (ArÅ�vi) Çok düşerse bayıltır Türk Diyabet Cemiyeti Başkanı Prof. Dr. Nazif Bağrıaçık, şeker hastalığı konusunda bilgi vermeye devam ederken, düşük şekere karşı uyarıda bulundu. Tatlı yiyen şeker hastası olur mu? Çok tatlı yemekle şeker hastası olmak arasında doğrudan bir bağlantı var mı? Tatlıyı çok yemek ve tatlıyı çok sevmek kan şekerinin düşüklüğüne bağlıdır. Bir insan kan şekeri düşünce canı tatlı ister. Biraz öğle yemeğini geciktirirseniz bir bakarsınız bir başağrısı olur hemen bir tatlı veya bir şekerli çay içildiğinde insan rahatlar. Ama her tatlıyı seven ve yiyen şeker hastası olacak diye bir kural yoktur. Düşük şeker, yani hipoglisemi nedir? Düşük şeker bir hastalıktır ve çok yaygındır. Eskiden bunun üzerinde pek durmazdık ama son 10 yıldan beri bize müraacat eden hastaların 100'ünden 20'sinde hipoglisemiye rastlıyoruz. Bu çok büyük bir rakamdır. Hipoglisemi kan şekerinin 70 miligramın altına düşmesidir. 70-110 bizim normal kabul ettiğimiz değerlerdir. Ancak bu rakamın altına düştüğüne sorunlar çıkmaya başlar. Bu hastaların tokluk şekerleri (yani yükleme yapıldıktan sonra) 45-50'nin altına düşer. Buna reaktif hipoglisemi diyoruz. Peki düşük şeker neden olur? Şeker hastalığına gidecek hastaların başlangıç belirtisidir. Şeker hastalığına yakalanmadan birkaç sene evvel bu gibi sorunlar ortaya çıkabilir. İkincisi pankreas bezinin fazla insülin salgılamasından olur. Pankreas bezi bir tükürük bezidir. Nasıl ağzımızın içinde tükürük salgılanıyorsa, pankreas da insülin salgılar. Üçüncüsü genç hanımlarda görülen sinirsel hipoglisemidir. Bunların yüzde 30-35'i ileride şeker hastası olur. Yüzde 60'a yakını önlem alırsa düzelir. Geri kalan yüzde 20 ise ömür boyu devam eder. Hipoglisemi hastasında ne gibi belirtiler olur? Hastaları çok rahatsız eden bir tablo izler. El ayak titremesi, ter boşanması, bayılma görülür. Mesela bir yere gider, pasta ikram edilir. Üzerine bir de limonata içer ve yarım saat sonra ter basar, olduğu yere yığılıp kalır. Çünkü hipoglisemiyle birlikte tansiyon düşmesi de görülür. Bu durumlarda hastanın kan şekerine bakıldığında 20 veya 30'a düştüğü görülür. Bu kadar acil ve şiddetli tabloyla gelişir. Bu nedenle hipoglisemi hastaları da tıpkı şeker hastası gibi tedavi ediliyor. Şeker tamamen kesiliyor. Şekeri kesince bu reaksiyon ortadan kalkıyor. Şeker azalınca pankreas uyarılmıyor. Pankreas uyarılmayınca da insülin salgılanmıyor ve şeker düşmüyor. Yapay tatlandırıcıların kullananlara zararı var mı? Yapay tatlandırıcıların kötü bir hastalığa neden olduğu bugüne kadar hiç ortaya çıkmadı. Sakarin yani ilk üretilen yapay tatlandırıcı 145 yıldan beri kullanılıyor. Ondan sonra siklamatlar ve aspartamlar çıktı. Ancak bunların hiçbirinin kötü bir hastalığa neden olduğu görülmedi. Yalnız hayvanlar üzerinde yapılan deneylerde bazı bulgular elde edildi. Mesela 60 gram ağırlığındaki bir sıçanın gıdaları içine 200 gram tatlandırıcı konuldu. 10 gün sonra hayvanın idrar kesesinde kanser hücrelerine rastlandı. Ancak hayvanın ağırlığı 60 gram ve ona günde 200 gram tatlandırıcı veriyorsunuz. Aynı şekilde hayvan kendi ağırlığının üç misli aspirin de yese, yine hastalanacak. 60 kiloluk bir şeker hastasının günde 180 kilo yapay tatlandırıcı tüketmesi de mümkün değildir. Bu nedenle yapay tatlandırıcıların kanser yapma ihtimali de söz konusu olmaktan çıkar. Her şişman diyabet riski taşır mı? Şişmanların şeker hastalığına yakalanma oranı yüzde 25'tir. Eğer kilo vermezlerse 100 şişmandan 25'inde pankreasın tükenmesine bağlı olarak şeker hastalığı görülür. Türkiye'nin en tatlı aşçısı Ekranların tombul aşçısı Ümit Sevinç, yemek zevkiyle diyabeti birlikte taşıyan bir isim. Sevinç, Türk Diyabet Cemiyeti'nin dergisine konuştu. Diyabetle ne zaman tanıştınız? 13 yıldır diyabet hastasıyım. Ailede şeker var. Doğuştan kiloluyum diyebilirim. Şişmanlığımın şekere etkisi olduğunu düşünüyorum ama şimdilik şekerle ilgili çok büyük bir sorun yaşamadım. Bunun nedeni de düzenli olarak kontrollerimi yapmam ve doktorumun verdiği ilaçları kullanmam olsa gerek. Hastalığınızı nasıl anladınız? Çok enteresan oldu. Susamıştım, bir bardak su içtim ama bardağı elimden bırakmadan yine susadım. Ama sanki suyu içen ben değildim. Bitmek bilmeyen bir susuzluğum vardı. En sonunda bidonu kafama diktim. Ama o gün anladım ki bir acayiplik var. Doktora gittim ve diyabetli olduğumu öğrendim. Diyet yapıyor musunuz? Diyet yapmıyorum. Benim diyetim tatlı yememek. Çok tatlı istersem de biraz yerim. Kilo vermeyi düşünüyor musunuz? Çok düşündüm, birçok kez kilo da verdim ama sonra yine aldım. Ben aşırı olmamak kaydıyla yediğim her şeyden biraz kısarak diyet yapmayı tercih ediyorum. Hastalara mesajınız var mı? Diyabetliyim diye kendilerini sıkıntı içine sokmasınlar. Herkes kendi ölçülerine göre diyet yapsın. Eğer canları bir şeyi çok isterse bir çatal da olsa yesinler. Hipoglisemi diyeti Yasak besinler Sanayi şekeri, şekerden yapılmış gıdalar, aşırı şekerli meyveler (üzüm, incir, muz, kavun, hurma) Kısıtlı besinler Hamur işleri, nişastalılar ve taneli yumru sebzeler (patates, yer elması), (bunlar aynı öğün ve günde olmamak şartıyla ölçülü miktarda yenebilir). Meyve suyu içilmemeli, meyveler kabuklarıyla yenmelidir. Pirinç yerine bulgur tercih edilmelidir. Serbest besinler Yeşil yapraklı sebzeler ile taneli ve yumru sebzelerin her türü (nohut, kurufasuyle, bakla, bezelye), süt, yoğurt, peynir ile et, balık ve tavuk grubunun yağsız olanları yenebilir. Nasıl beslenmeli? Beslenmenin esası, sık sık yemek, az yemek ve 4 saatten fazla aç kalmamak, mide barsak sistemini çabuk terk eden sıvılar yerine, lif ve selülozu bol besinleri seçmek yararlıdır. Hipoglisemi oluştuğunda... Düşen şekeri yükseltmek için tatlı yerine meyve ve lifli gıdalar (havuç, elma) yemek gerekir. Yemek sayısını günde beş-altı öğüne çıkarmak da faydalı. Yaşlılıkta hipoglisemi Düşük kan şekeri yaşlılıkta belirgin şekilde kendini hissettirir. Üstelik düşük şekere bağlı baş dönmeleri sonucu kırıklar da meydana gelebilir. Düşük şeker durumunda ilk oluşan savunma mekanizmalarından biri böbrek üstü bezinden adrenalin salgılanması. Adrenalinin kan şekerini yükseltici etkisi yanında kan basıncını yükseltici, kalp hızını artırıcı ve bazı damarlarda daraltıcı etkisi var. Zaten damarlarında daralma ve sertleşmeler varsa bunun sonucunda kalp krizi veya felç görülebilir. Diyabetlinin ağız sağlığı nasıl olmalı? Diyabetli hastalarda hastalığa özgü belirtilerin yanı sıra ağız belirtileri de görülür. Bunlar nefeste aseton kokusu, ağız kenarında çatlamaya eğilim ve yanma duygusu. Tükürük akışında azalma görülür. Hastanın savunma mekanizmasında ortaya çıkan yetersizlikler ve dolaşım bozukluğuna bağlı dişeti iltihapları, apse, diş eti kanamaları görülür. Bu nedenle diyabetli hastalar her altı ayda bir diş hekimine muayene olmalı. Çürük dişler enfeksiyona neden olur. Enfeksiyonlar da şekeri yükseltir. İnsülin pompaları Diyabettedavisinde amaç, yaşam boyu iyi glikoz kontrolü sağlamak. Kan şekeri normal sınırlarda seyreden diyabetlilerde komplikasyon ris-ki yüzde 40-70 oranında azalır. Diyabet tedavisinde kan şekerini belirli bir seviyede tutmak için insülin kullanılır. Bu da ya iğneyle ya da pompayla yapılır. Ancak iğneyle uygulanan insülin tedavisinde gün içinde ve gece yarısında şeker düşmeleri ortaya çıkabilir. İnsülin pompası ise sürekli cilt altı insülin salgısı vererek vücuttaki insülini hep belirli bir seviyede tutar. İnsülin pompaları henüz Türkiye'de satılmıyor. Solunabilen insülin ABD'de 10 merkezde Tip-1 diyabet hastalarında solunabilen (tıpkı astımı olan hastaların kullandığı aletler gibi) insülin tedavisi uygulandı. Bir grup hasta yemek öncesi insülinli havayı soludu ve gece yatmadan önce uzun etkili insülini enjekte etti. Bir grup da her zamanki yoğun insülin tedavisini uyguladı. 12 hafta sonunda her iki gruptaki kan şekeri ayarları eşdeğerdi. Solunan insülin akciğerlerde herhangi bir yan etki oluşturmamıştı. Araştırma sonucuna göre astım ilacı gibi ağızdan solunan insülin akciğerdeki odacıkların yüzeyiyle temas ederek buradan emilip kana karışıyor. * * * * * * * * * * YARIN: Diyabet ve spor

ŞEKERİN ETKİLERİ

'Şeker'li hayatlar...(4)

Eğer şeker seviyesi kontrol altında tutulmazsa diyabet gözden kalbe, birçok organa zarar verebilir. Denge bozukluğu ve unutkanlık da şeker hasarları arasında 05/02/2003 (3043 kişi okudu)

Ferhan Kaya POROY (Ar�vi)
Hastalık 'üretiyor'
Diyabet ne gibi hastalıklara neden oluyor?
Şeker hastalığı kronik bir hastalık. Şimdilerde uygulanan tedavi yöntemleriyle şeker hastalarının yaşam süreleri uzadığı için çeşitli komplikasyonlar da ortaya çıkıyor. Eskiden insülinin keşfinden önce çocuk şeker hastalığına yakalanırsa iki-üç sene içinde ölüyordu. Çünkü insülin ve haplar yoktu. Şeker hastalarının ömrünün uzamasıyla şekerle birlikte ortaya çıkan tahribatlar başladı. Bunlar arasında, kan yağlarının yükselmesi, üre artışı, tansiyon yükselmesi, kalp şikâyetleri yer alıyor. Ayrıca enfeksiyonlara karşı yatkınlık artıyor. Genel olarak komplikasyonları üç grupta toplayabiliriz.
Şeker hastalığının acil komplikasyonları: Diyabet komaları, yani şeker yükselmesi ve düşmesinin yol açtığı komalar, diyabetin acil komplikasyonları arasında gösterilebilir. Bunların arasında şekerin yaptığı enfarktüsler, beyin kanamaları, ayaklarda kangren ve mide-bağırsak kanamaları gelir.
Kronik komplikasyonlar: En önemlisi damar hastalıkları. Şeker, damar hastalığına iki türlü etki yapar. Biri kılcal damarlarda, diğeri toplar-damarlarda görülen daralma şeklindedir. Bir de nöropati dediğimiz sinir hücrelerinin ölümü şeklinde ortaya çıkan bir hastalık vardır. Şeker hastalarının yüzde 70-75'inde göz komplikasyonları olur. İkincisi yüzde 40-45 ile böbrek hastalıklarıdır. Ondan sonra da sinir uçlarında yüzde 20 ile 30 arasında hastalık görülür. Diyabetin komplikasyonları arasında kadınlarda libido azalması yani cinsel isteksizlik, orgazm olamama, erkeklerde de iktidarsızlık görülebilir. Erkeklerde 45-60 yaş arasında cinsel şikâyetler sıkça ortaya çıkar.
Şeker hastalığının dengeye de etkisi olur. Beyinde meydana gelen kılcal damar bozuklukları baş dönmeleri veya unutkanlıklar ortaya çıkarabilir. Hastaların yüzde 40 ile 50'si 'Oturup kalkarken dengemi bulamıyorum. Bir koridordan geçerken duvarlara çarpıyorum. Sabah tuvalete kalkmak için yataktan kalktığımda düşüyorum' diye şikâyetlerini dile getirir.
Şeker bu durumda alzheimer'a da neden olabilir diyebilir miyiz?
Alzheimer kendine has bir hastalıktır, ama şekerin beyinde yarattığı tahribat alzheimer'a benzeyen bulgular verir.
Şeker hastalığının tedavisi nasıl yapılıyor?
Tedavide dört ana esas vardır:
1- Diyet
2- İlaç: İlaç ya ağızdan kullanılan tabletler ya da insülin şeklinde olur.
3- Egzersiz veya hareket
4- Eğitim
Diyabet tedavisinde kullanılan ilaçlar neler?
İlaçlar, ağızdan kullanılan tabletler ve insülin diye ikiye ayrılır.
İnsülin doğrudan doğruya kan şekerini düşürür. Oral ilaçlar da pankreasa etki eder ve organın insülin salgılamasına yarar. İlaçları genellikle yaşlı hastalara veriyoruz. İnsülini ise genç hastalara veya ilaçlara dirençli yaşlı hastalara öneriyoruz.
Uzun süre ilaç kullandıktan sonra şekeri düşmeyen yaşlı hastalarda insülin tedavisiyle başarılı sonuçlar alıyoruz. Her gün ilaç firmaları yeni yeni ilaçlar çıkarıp bunun reklamını yapıyorlar, ama aslında hepsinin mekanizması aynıdır. Son zamanlarda piyasada insülin direncini azaltıcı
birkaç ilaç çıktı.
İnsülin tedavisinde yenilikler var mı?
İnsülin çok gelişti. İnsülin tedavisinde pompalar kullanılıyor. Bu pompa vücutta, cilt üzerine bağlanıyor ve kendi kendine ayarlandığı zaman da insülin veriyor. Ayrıca insülin kalemleri var. Bunların uygulanması son derece kolay. Enjektöre artık gerek kalmadı. İnsülin en zararsız tedavi şeklidir. Bir hormondur. Hastaların insülin kullanmaktan korkmaması gerekir.

---

Cinselliğe çifte darbe
Şeker hastalığı erkeklerde sertleşme sorununa, kadınlarda cinsel isteksizliğe neden olabiliyor.
Birçok kişi şeker hastalığının direkt olarak erkeklerde sertleşme sorununa neden olduğunu düşünüyor. Oysa şekerin kendisi, sertleşme sorunu yaratmıyor. Fakat tüm vücutta şekerin yaptığı sinir ve damar bozuklukları sertleşme sorununa yol açıyor. Bu şikâyetle merkezlere başvuran hastaların yüzde 20-30'unu diyabetliler oluşturuyor. Sorunun açık şekli şöyledir: Bir erkek cinsel istek duyup, cinsel açıdan uyarılmasına karşın penisi cinsel ilişkiye yetecek ve sürdürecek düzeyde değildir.
Bu sorunu olan hasta neler yapmalı?
Her hastalıkta olduğu gibi bu durumda da hekimle hastanın görüşmesi çok önemli. Önce bazı kan tetkikleri yapılır. Daha sonra damar yapısını incelemek için bazı testler yapılır. Bunun için insülin kullanan şeker hastalarının yakından tanıdığı insülin iğnesiyle penis içine ilaç vererek test yapılır. Bütün bu tetkiklerle yeterli bilgi sağlanamazsa penis damarlarının anjiyosu ve filmi çekilir.
Önemli olan hastalığın teşhis edilmesidir. Hastalık teşhis edildikten sonra tedavisine başlanır. Her türlü sertleşme sorununun tedavisi var. Son yıllarda ağızdan alınan ilaçların da bulunması hastaları rahatlattı. Bu ilaç tedavide yeterli olmazsa penise ilaç enjektesiyle sertleşme sağlanabilir. Ayrıca vakum aleti, idrar yolu içine ilaç sıkılması gibi yöntemler de var.
Kalp, böbrek ve göze etkisi
Göz içi kılcal damarların kanaması veya su toplanmasıyla veya gözün görme noktasında meydana gelen bir bozukluk sonucunda şeker hastası kör bile olabilir. Bu nedenle şeker hastasının sürekli kontrol altında olması gerekir.
Tip-2 diyabet ciddi komplikasyonlar doğuran müzmin ve ağır bir hastalık. Bu komplikasyonlar arasında en ağır olanı retinopati, yani göz dibi kanaması.
Kan şekeri ve tansiyonun kontrolü halinde retinopati önlenebilir. Ya da hastalık başlamışsa gelişmesi durdurulabilir. Her diyabetikte, yılda bir defa göz dibi muayenesi yapılmalı. Bazı retinopati türlerine lazerle yapılan tedavi, görme kaybını önlemekte etkili olur. Lazer mucize yaratan bir tedavi değil. Hastalığın ilerlememesi için yapılıyor. Bu tedaviden sonra hastanın gece görmesi azalabilir, görme alanında leke ortaya çıkabilir.
Böbrekleri nasıl bozuyor?
İdrarı ve kanı süzen damarlarda bozulmalar olabilir. Yani böbreğin idrarı süzdüğü elek bozulur. Kanda dolaşan kalsiyum, protein, ürik asit süzülemez ve idrara geçer.
Diyabet ve kalp hastalıkları
Diyabetlilerde ölüm nedenlerinin yüzde 80'ini damar sertliğinin neden olduğu hastalıklar oluşturuyor. Bunların üçte ikisi koroner arter hastalığına, üçte biri ise beyin damarlarının veya kılcal damarların hastalığına bağlı. Diyabetli hastaların önemli bir bölümünde 'sessiz koroner arter hastalığı' var. Bir başka deyişle koroner arter hastalığının tanımlanmasında yardımcı olan göğüs ağrısı diyabet hastalarında hissedilmez. Oysa enfarktüs sırasında göğüs ağrısı en önemli bulgu. Diyabetli hastalar kan şekerini kontrol altına alınması konusunda gösterdikleri titizliği kalp sağlığı konusunda da göstermeli. İşte bunun için bazı öneriler:
1- Kan şekeri, kolesterol ve tansiyonunuzu ölçtürün.
2- Önemsiz gibi görülebilen göğüs ağrısı, çarpıntı, nefes darlığı ya da çabuk yorulma, koroner arter hastalığının ilk belirtisi olabilir. Bu şikâyetler hekime bildirilmeli.
3- Hastalar her yıl elektrokardiyografi çektirmeli.
4- En azından haftada üç-dört kez 40 dakika yürüyüş ve fazla kilolardan kurtulma, sağlıklı yaşam için önemli.
* * * * * * * *

ŞEKERLİ HAYATLAR

'Şeker'li hayatlar...(1)

Şeker hastalığı olarak bilinen diyabetin en çok bilinen belirtileri çok su içmek ve çok idrara çıkmak. Ancak gece baldıra giren kramplar ve nedensiz kaşıntılar da bu hastalığın habercisi. Genetik bir hastalık olan diyabeti stres de 'tetikliyor' 02/02/2003 (5518 kişi okudu)

Ferhan Kaya POROY (Ar�vi)
BAŞLARKEN
Araştırmalara göre ülkemizde yaklaşık 6 milyon şeker hastası var. Kesin tedavisi olmayan ancak düzenli kontrol, diyet ve ilaçla denetim altında tutulduğunda ömrü uzattığı söylenen şeker hastalığını konunun Türkiye'deki en ünlü ismi Türk Diyabet Cemiyeti Başkanı Prof. Dr. Nazif Bağrıaçık'la konuştuk. Şeker hastalığını teşhisinden tedavisine kadar her yönüyle inceleyen yazı dizisinde hayatı 'tatlı' yaşayan ünlülerin hikâyelerini de bulacaksınız. Şeker hastası kadınlar hamilelikle ve bebeklerinin sağlıyla ilgili tüm sorularının yanıtını bu sayfalarda okuyacak. Hipoglisemi sorunu yaşayanlar için özel diyetler, ayak bakımı, ağız sağlığı için öneriler, erkeklerin korkulu rüyası şeker-iktidarsızlık ilişkisi ve şeker hastalarının yiyebileceği birbirinden lezzetli tatlıların tarifleri de bu yazı dizisinde yer alıyor. Çocukluk çağındaki şeker hastalığı ve tedavisi üzerine son araştırmalar da ailesinde şeker hastası bulunanlara yol gösterecek. Şeker hastalarının vazgeçilmezi, insülin iğneleri, pompaları, yeni insülin türleri de tedavide gelinen son noktayı görmenizi sağlayacak. Ayrıca merak ettiğiniz tüm adres ve telefonları da dizide bulacaksınız.

---

Gece krampları, diyabetin belirtisi
Türk Diyabet Cemiyeti Başkanı Prof. Dr. Nazif Bağrıaçık, genellikle
'pankreas'ın görevini yerine getirememesi sonucu ortaya çıkan diyabeti (şeker hastalığı) anlatırken, en sık görülen belirtilerine dikkat çekti.
Şeker hastalığı nedir?
Şeker hastalığının tıp dilindeki adı 'Diabetes Mellitus'tur. Kan şekerinin yükselmesi, idrarda şeker çıkması ve ona bağlı bazı biyokimyasal reaksiyonlarla kendini gösterir. Kan şekeri yüksekliğinin organizmada çeşitli etkileri olur.
Mineraller de gidiyor
Kan şekeri yükseldiği zaman idrarda şeker çıkmaya başlar. Kandaki fazla şekeri vücut dışarıya atmak için çok idrara çıkar. Vücuttan fazla su atılır ve atılan su vücutta susuzluk meydana getirir. Vücut bunu karşılamak için devamlı su içmek zorunda kalır. Bunun sonucunda da şeker hastalığının belirtileri ortaya çıkar. Ağız kuruluğu, fazla su içme, fazla idrara çıkma, fazla su kaybıyla birlikte su içinde eriyen tuzların ve madensel maddelerin dışarıya atılması. Bunun sonucunda da vücutta mineral kaybıyla oluşan bir yorgunluk, halsizlik... Şeker hastalığı pankreasta ensülin noksanlığının meydana getirdiği kan şekeri yükselmesi ve idrarda şeker çıkmasıyla kendini gösteren karakterize bir hastalıktır.
Şeker hastalığı hangi organın bozukluğundan oluşuyor?
Pankreasın görevini yerine getirmemesi sonucu oluşur.
Sadece pankreasta Ensülin salgısının olmamasından mı kaynaklanır?
Ensülin yetersizliğinin yanı sıra ensülin kalitesinin bozuk olması da şeker hastalığına neden oluyor. Vücut ensülini salgılıyor ama ensülinin yapısı bozuksa yine şeker hastalığı ortaya çıkıyor. Bazen de ensülinin kalitesi iyidir, salgılanmasında da bir sorun yoktur ama tesir ettiği yerde karaciğerde, yağ veya adele dokusunda bozukluk vardır. İşte bu aşamada da şeker hastalığı ortaya çıkar.
Şeker hastalığının belirtileri arasında sık idrara çıkma var. Ancak birçok kişi çok su içtiği için idrara fazla çıkıyor. Bunu nasıl ayırırız?
Çok idrardan gece idrarını kastederiz. Normal biri yatmadan önce tuvalete gittikten sonra gece bir kez tuvalete kalkabilir. O da saat 04.30-05.00'te olur. Ama şeker hastalarında gece tuvalete çıkma sayısı dördü bulur. Gündüz de normal tuvalet sayısı sekiz-10'u geçmemelidir.
Şeker hastalığı genetik mi?
Şeker hastalığı kalıtımsal bir hastalık. Şeker hastalığını yapan genin altı numaralı kromozomun kısa bacağındaki mevcut bir gen bozukluğundan olduğu anlaşılmıştır. Bu kalıtımsal olay Tip1 diyabetlerde yüzde 5-10, Tip2 diyabetlerde yüzde 80-90'dır.
Başka neler diyabete yol açar?
1- Dengesiz ve aşırı beslenme: Özellikle karbonhidrat ve yağ ağırlıklı diyet.
2- Çocukluk yaşında geçirilen virütik hastalıklar: Kızamık, boğmaca, kızıl, kabakulak, tetik çeken hadiselerdir.
3- Stres: Büyük sıkıntılar diyabete neden olabilir. Çünkü her stres organizmada bir böbrek üstü ve hipofiz bölgesinde hormonal değişikliğe neden olur. Böbrek üstünden çeşitli hormonlar salgılanır. Aynı şekilde beyinden de bazı hormonlar salgılanır. Bunların hepsi ensüline karşı olan hormonlardır. Bu hormonlar salgılandığı zaman ensülinin etkisi bloke ediliyor. Böylece de ensülin kaybolunca şeker ortaya çıkar.
İnsan akşam sağlam yatıp sabah şeker hastası olarak kalkabilir mi?
Kalıtımsal etkinin üzerine yani pankreas bezindeki bir zayıflığın üzerine bir de stres etkisi eklenince şeker ortaya çıkabiliyor. Yoksa her stres şeker yapmaz.
Ensülin nedir?
Pankreasın salgıladığı bir hormondur. İnsan organizması ensülin gibi aşağı yukarı 20'ye yakın hormon yapar. Ensülin şeker düşürür. Glucagon şeker yükseltir. Yine pankreasta salgılanan başka bir hormon daha vardır. Bu da hem ensülini hem de glucoganı ayarlar.

---

'Arkadaşım anladı'
Aşırı yorgunluk belirtisi gösteren Nazan Öncel'in şeker hastası olduğunu bir arkadaşı fark etmiş.
Diyabetle nasıl ve ne zaman tanıştınız?
1989 yılında ilk kez bir şeylerin ters gittiğini fark ettim. Organizmamda bir aksilik vardı ama nedenini bilmiyordum. 1993 yılına kadar bu işin üzerinde durmadım, açıkçası ihmal ettim. Bazı insanlar evhamlıdır. Hemen doktora koştururlar. Ben hiçbir zaman böyle bir insan olmadım. Ancak 1993 yılında kolumu kaldırıp sigara içemez hale geldim. Çok yorgundum. Başım dönüyordu ve tüm dengem bozulmuştu. Tüm bunları yaşayınca Diyabet Hastanesi'ne gittim.
Bu hastane nereden aklınıza geldi?
Bir arkadaşım var, doktor gibidir. 'Sende şeker hastalığı belirtileri var' dedi ve tuttu kolumdan, Diyabet Hastanesi'ne götürdü. O arkadaşım olmasaydı belki hastalığımı hâlâ ihmal ediyor olacaktım. Dr. Ali İpbüker'e gittik. Tahliller yapıldıktan sonra teşhis kondu. Sıkı bir diyet reçetesiyle işe başladı. İlk başlarda ilaç kullanmadım. İlk hafta yedi-sekiz kilo verdim, ikinci hafta da kilo verdim ve 14 kilo vermiş oldum. Sanki şeker hastalığının nedeni kilolarmış gibi üstüne gittim.
Nasıl bu kadar hızlı kilo verdiniz?
Daha önce kilo alma verme meselelerine kafayı hiç takmamıştım. Kilo vermem gerektiği söylenince de ciddiyetle işi ele aldım. Spor ve diyete başladım. Tuzu hayatımdan kaldırdım. Kırmızı eti de kestim.
Kilo verince rahatladınız mı?
Evet çok rahatladım. Ancak kiloları verdikten sonra yine hastalığımla ilgili her şeyi boşvermeye başladım. Sanki kiloları verince şeker ortadan kalkmış gibi geldi bana. 1995'te stüdyoda 'Ağlama Gönlüm' şarkısını yaparken birden her yanım ağırlaştı. Kelimeler ağzımda dolanıyor, tuhaf bir şekilde başımı öne eğemiyordum. Tamam dedim bir şeyler oluyor.
Gece yarısı beni hastaneye kaldırdılar. Tansiyonum da, şekerim de çok yükselmişti. Bir de bana 'panik atak' teşhisi koydular.
Bu rahatsızlığın ardından tedavinizde değişiklik oldu mu?
Rahatsızlığım üç ay kadar sürdü. Bu süre içinde yine yaşantıma yemeklerime ve sporuma dikkat ettim. 2001 yılından itibaren Prof. Dr. Hüsrev Hatemi'nin kontrolü altına girdim.
Şekeri aniden düşüyor
Sizin sorununuz şekerinizin aniden düşmesi. Bu durumda ne hissediyorsunuz?
Kafamı kaldıramayışım tansiyondan. Bende bir de panik atak var. Şeker düşmesi ise titremeyle birlikte kendini gösteriyor. Kollar ve dizler titriyor, bir anda elim ayağım boşalıyor. Sorun benim ara öğünleri atlamam. Doktorumun tavsiyesi üzerine günde yedi kere yemek yemem gerekiyor. Ara öğünleri yemezsem ki bir kez böyle bir durum yaşadım, çok kötü oluyor. 11 saat hiçbir şey yemedim.
'Ölümle yüz yüze geldim'
Otomobildeydim ve aniden şeker düşüklüğü belirtileri başladı. O anda ölümle burun buruna geldiğimi hissettim. Gözlerim sanki ters dönmüştü. Soğuk terler dökmeye başladım. Eve zorla geldim. Yemek yemeye çalıştım ama yiyemedim. Şekerli bir şeyler içtim. Şimdi gün aşırı bir Glucophage hapı alıyorum, bu hap benim şekerimi düzenliyor.

---

Bu şikâyetler varsa doktora başvurun
Şeker hastalığının üç ana bulgusu

Fazla idrar

Fazla su içme

Fazla yeme
Bu üç bulgu, Tip1 diyabet dediğimiz çocuk diyabetlerinin yüzde 95'inde ortaya çıkar. Tip2 diyabetlerin ise yüzde 40-50'sinde vardır. Ama bunların yanında şu yan belirtiler de ortaya çıkar:

Halsizlik, yorgunluk

Kol ve bacak ağrıları

Uyuşmalar

Gece baldıra gelen kramplar

Erken uyku basması, yemeklerden sonra uyku gelmesi

Mide-bağırsak tembelliği

Hiçbir nedeni olmayan kaşıntı

---

Prof. Dr. Nazif Bağrıaçık kimdir?
1931 yılında doğan Prof. Dr. Nazif Bağrıaçık 1949-1955 yılları arasında İstanbul Üniversitesi Tıp Fakültesi'nde eğitim gördü. 1956-1958 yıllarında İstanbul Üniversitesi Tedavi Kliniği'nde İç Hastalıkları Uzmanlığı eğitimini sürdürdü.
1958-1959 yılları sırasında Paris Tıp Fakültesi'nde Hematoloji Bölümü'nde asistan olarak çalıştı. 1967'de doçent, 1972'de profesör oldu. Prof. Bağrıaçık 1985 yılında Harvard Üniversitesi Joslin Diyabet Merkezi'nde konuk profesör olarak görev yaptı.
1988 yılından beri İstanbul Üniversitesi Diyabet ve Metabolizma Araştırma Uygulama Merkezi Müdürlüğü'nü yürüten Prof. Bağrıaçık EASD (European Association for the Study of Diabetes), IDF (International Diabetes Federation), ALFEDIAM (American Diabetes Association Union Medical Balkanique, European Association for the Study of Obesity), Türk Diyabet Cemiyeti, Türk Obezite Derneği kurucu üyesi. Prof. Dr. Bağrıaçık 1969'dan bu yana Türk Diyabet Cemiyeti'nin yönetim kurulu üyesi, 1980'den beri de cemiyetin başkanlığını yürütüyor. Prof. Bağrıaçık'ın diyabet ve şişmanlık hakkında 100'ün üzerinde kitabı var.
* * * * * * * *
YARIN: Zayıflayan çocuğa dikkat

ZAYIFLAYAN ÇOCUĞA DİKKAT

Yazdır Yolla | Arşive Ekle Yaşam  'Şeker'li hayatlar...(2) Çocuğunuz ateşli bir hastalık sonrasında aniden kilo kaybettiyse, geceleri altını ıslatmaya başladıysa, fazla susuyorsa hemen şeker kontrolü yaptırın Zayıflayan çocuğa dikkat Prof. Dr. Nazif Bağrıaçık, diyabetle ilgili olarak sorularımızı yanıtlamaya devam ederken, şeker hastası anne adaylarına aydınlatıcı bilgiler verdi, çocuklarda diyabeti anlattı. Kaç tip diyabet vardır? 1-Tip-1 diyabet: 0-30 yaş arası 2-Tip-2 diyabet 3-Gebelik diyabeti 4-IGT (Glikoz tolerans bozukluğu 5-Hipoglisemi (düşük şeker) Tip-1 diyabet nedir? Bu diyabet türü 0 ile 30 yaş arasında görülüyor ve en çok 0-14 yaş arasında ortaya çıkar. Bu yaşlar buluğ çağlarıdır ve vücutta birçok değişiklik olur. 0-5 yaş arasında şeker hastalığı nadir görülür, oranı 10 bin çocukta 1'dir. Beş ile yedi yaş arasında ise görülme sıklığı 5 binde 1'e düşer. Ama yedi ile 14 yaş arasında 2 bin 500'de 1'e düşer. Özellikle kız çocuklarında buluğ çağı önemlidir ve bu dönemde erkeklere oranla daha fazla şeker vakalarına rastlanır. Bu dönemlerde yani okul çağı içinde çocukların virütik enfeksiyonlarla karşılaşma ihtimalleri de yüksektir. Kabakulak, kızamık, boğmaca gibi ateşli hastalıklarda virüs pank- reasa giderek burada tahribat yapar ve pankreas da bu tahribat sonucunda insülini kestiği için şeker hastalığı ortaya çıkar. Bu nedenle sonbahar mevsimlerinde ateşli hastalıkların başlamasıyla şeker hastalıklarında da artış olur. Çocukluk şekerleri çok ağır şekilde başlar. Şeker koması şeklinde bir tablo izler. Çocuğun ani kilo kaybetmesi, birdenbire halsiz olması, iştahsız olması belirtiler arasındadır. Çocuk gece yatağını ıslatmaya başlar. İki yaşında bezden kesilmiştir ama dört-beş yaşında birdenbire yine bezlenme ihtiyacı hissedilir. Bu da anne-babanın anlaması için çok büyük bir belirtidir. Bu çocuklar doktora geldikleri zaman genellikle kan şekerleri 300-400 miligramın üzerindedir. İdrarlarında şeker ve aseton vardır. O zaman Tip-1 diyabetin teşhisi için ailelerin biraz uyanık olup sürekli çocuklarını izlemesi mi gerekiyor? Özellikle ailede diyabet varsa kalıtımsal etki de göz önünde bulundurularak çocuklara hiç olmazsa senede bir kez tarama yaptırılması gerekir. Şeker çıktığı zaman çocuğu getirince iş işten geçmiş oluyor. Çocuk devamlı insüline bağımlı yaşamak zorunda kalıyor. Ama çocuk daha önceki yaşlarda diyabet kontrolü altına girerse ve düzenli bir beslenme uygulanırsa beş yaşında değil 25 yaşında şeker hastası olur. Tip-2 diyabet nedir? İleri yaşlarda görülür ve belirtileri çok az olduğu için sinsice ilerler. Mesela hasta göz şikâyetiyle doktora gitmiştir. Göz doktoru gözdeki kanamalardan şüphelenmiş ve şeker tahlili istemiştir ve hastalık bu şekilde teşhis edilmiştir. Ancak bu hastalarda şeker çıktığı zaman çoğu kez diyabetin komplikasyonları da birlikte gelir. Mesela hastanın gözü bozulmuştur, koroner damar hastalıkları vardır, böbrek hastalıkları vardır, kan yağları yüksektir ve şişmandır. Bütün bunlar Tip-2 diyabetin gizli devreden geçtiğini ve gizli devrenin erken anlaşılamadan hastanın bu duruma girdiğinin işaretidir. Tip-2 diyabetlerin mutlak suretle bir evveliyatının da olduğunu düşünmek gerekir. Tip-2 diyabetlilerin yüzde 60-65'i kadındır. Yüzde 30-35'i erkektir. Erişkin yaştaki kadınlar daha çok şekere yakalanır. Gebelik diyabeti nedir? Gebe oluncaya kadar şekerin normal olmasına rağmen gebelikle birlik-te şekerin çıkmasıdır. Bu hem annenin sağlığı hem de doğacak çocuğun ileride diyabet olma riski açısından çok önemlidir. Gebe kalmadan önce veya gebeliğin ikinci-üçüncü ayına kadar devamlı şeker kontrolü yapılması gerekir. Gizli diyabet varsa bu kontroller sırasında ortaya çıkar. Gebelik diyabeti 100 gebeden 5'inde ortaya çıkar. Bu beş gebenin yüz de 30'u ileride şeker hastası olur. Gebelikte insülin nasıl verilir? Doktorlar genellikle gebe bir kadına en azından günde iki insülin enjeksiyonu yapılmasını önermektedir. Bu enjeksiyonlar, bebeğin sağlığını korumak ve iyi bir kan şekeri kontrolü sağlamak açısından şart. Enjeksiyonlarınızı zamanında yapmanız çok önemli. Her gün kullandığınız insülin miktarı, gebeliğiniz süresince, özellikle de gebeliğinizin ikinci yarısında muhtemelen artacaktır. Gebelikte düşük şeker Hipoglisemili (şeker düşüklüğü) bir gebenin kan şekerini mümkün olduğunca normale yakın tutması gerekiyor. Kan şekerinin düşmesiyle hipoglisemi atağına bağlı olarak baş dönmesi ve bayılma görülebilir. Yanınızda daima tatlı bir yiyecek bulundurun ve yukarıda saydığımız belirtileri hissettiğinizde yeyin. Eğer hipoglisemi atakları sık sık geliyorsa o zaman insülin dozunu değiştirmek gerekir. Şeker hastası annelerin bebekleri normal bebeklere oranla daha büyük olabilir. Bu durumda doğumunuzun sezaryenle yapılması gerekebilir. Doğum sırasında kan şekeri düzeyiniz birçok kez ölçülmüş ve gereksinim duyduğunuz miktarda insülin enjeksiyonu yapılmış olacaktır. Damar yoluyla glikoz solusyonu da verilebilir. Bebekte diyabet riski Birçok kadın, çocuğunun diyabetli olacağından kaygılanır. Oysa bu son derece düşük bir olasılık. Sağlıklı bir çiftin çocuğunda diyabet görülme oranı binde 1. Daha çok baba tarafında olmak üzere çiftlerden biri insüline bağımlı Tip-2 diyabetliyse, çocukta da bu hastalığın görülme riski yüzde 2-6. Hem anne hem babada diyabet varsa çocuğun şeker hastası olma ihtimali yüzde 30'lara kadar çıkar. 'İnat ettim doğurdum' Tiyatrocu Füsun Erbulak, insüline bağımlı yaşayan Tip-1 diyabetli bir anne. İlk iki bebeği yaşamamış, ancak doktor kontrolüyle kızı Sevinç'e kavuşmuş. Siz kızınızı doğurmadan önce diyabetli miydiniz? Evet diyabetliydim. 1966 yılında ilk oğlumu doğurdum. Ölü olarak dünyaya geldi. Akabinde 1969'da ikinci oğlumu dünya getirdim. O da iki gün yaşadı. Bu kötü tecrübelerin ardından Danimarka'ya gittim. Konuştuğum bir uzman, 'Çocuğu doğurduktan sonra yaşatmak değil doğana kadar çok özenli bir şekilde kontrol etmek önemlidir' dedi. Hangi tip diyabetlisiniz, hastalık hayatınızı nasıl etkiledi? Tip-1 diabetliyim, yani insüline bağlı olarak olarak yaşıyorum. Erken yatmak, düzenli yaşamak her gün belirli saatlerde yemek, iğne olmak gerekiyor. Ben bunlara pek uymadım açıkçası, bir tek gözlerimi altı ayda bir kontrol ettirdim. Şeker hastası olduğunuzu nasıl öğrendiniz? Çok aşırı yemek yiyip acıkarak, sık sık idrara çıkıp deli gibi su içerek öğrendim. O zaman 17 yaşındaydım. Ama ailemde böyle bir bilinç olmadığı için biz bunun farkına varamadık. Çok zayıfladım adeta iğne ipliğe döndüm. Tabii ben zayıfladım diye çevremdekiler şişmanlamam için tatlı yediriyorlardı. Bir gün banyoda bayılır gibi oldum. Sonra başka bir hastalık için doktora gidince annem çok idrara çıktığımı ve çok sususadağımı anlattı. Doktor bunun üzerine şeker tahlili istedi. Tahlil sonucuna göre şekerim 809'du. Hastaneye yatırdılar. Ama ben sıkılıp hastaneden kaçtım. Celal Öker isimli bir doktorum vardı. Bana iğne yapmayı öğretti. O zaman böyle dolmakalem şeklinde iğneler yoktu. Bir süre sonra tiyatroda çalışmaya başlamıştım ve orada Altan Erbulak ile tanıştım. O benim için büyük şans oldu. Çünkü benim iğnelerimi yapmaya başladı. Hastalık sanat hayatınızı etkiledi mi? Annem tiyatrocu olmamı istemiyordu. Hastalığımı bahane ederek bu işi yapamayacağımı öne sürdü. Celal Öker de şeker hastası yüzücülerin, balerinlerin olduğunu söyledi. 'Kişi kendini iyi idare ederse diyabet hiçbir şeye engel değil' dedi. Kızınız doğmadan önce kont-rol altında mıydınız? Bu kez işi şansa bırakmamaya karar verdim. Hamilelik öncesinde başlayan doktor kontrolleri hamilelik sonrasında da devam etti. Bir bebek taşıyor olmanız sağlığınızı etkiledi mi? Benim bütün hamileliklerim son derece normal geçti. Kendimle ilgili hiçbir sorunum olmadı. Hatta aşermek bile olmadı. Galiba doğum yaptıktan sonra hem kendinize hem çocuğa dikkat etmeniz gerekiyor. Bebeğin topuğundan sık sık kan alındı ve şekeri olup olmadığı araştırıldı. Ama içimde hep bir korku vardır. Biraz fazla tatlı yese üzülürüm. Vitaminlerini düzenli olarak kullanmasına hayatım boyunca özen gösterdim. Meyve ve sebzeağırlıklı bir beslenme uyguladım. Sakıncalı olan yağ, şeker gibi şeylerden onu uzak tutmaya özen gösterdim. Ateşli hastalıklar geçirdiğinde hep dikkatli oldum ve şeker kontrollerini yaptırdım. Diyabetli olduğu için anne olamayanlara tavsiyeniz var mı? Korkmasınlar. Bir kez kötü bir şey yaşadık diye vazgeçmesinler. Hamilelik sıkıntılı bir dönem. Her anne dokuz ayı sıkıntıyla geçiriyor, ama diyabetli anneler daha büyük sıkıntı yaşıyor. Ben de zorluklar yaşadım. Bebeğim birkaç saat hareket etmese hemen doktora giderdim. Ama siz hiç yılmadınız... Evet inadına üstüne üstüne gittim. Çünkü bir çocuk sahibi olmayı çok istemiştim. Ben şekerli anne adaylarına üstesinden gelebileceklerini söylemek istiyorum. Ne kadar genç doğum yaparlarsa o kadar iyi olur diye düşünüyorum. Çünkü yaşla birlikte şekerin tahribatları da artıyor. Bir de dikkat edilmesi gereken bir husus da doğum yaparken kadın doğum uzmanı ile birlikte bir diyabet uzmanının da bulunması. Anne adaylarına öneriler Eğer bir bebek sahibi olmak istiyorsanız önceden doktor kontronüne girin. Gebeliğin ilk haftalarında kan şekeri düzeyiniz bebeğin gelişimini etkileyebilir. Gebelik planlayan tüm diyabetik kadınlar için önem taşıyan bir nokta da diyabetlerini kontrol altında tutmak için tablet değil insülin kullanmalarıdır. Kan şekeri ölçümleri hem sizin hem de bebeğiniz için yararlı. Gebelik süresince yeterli miktarda protein, demir, D vitamini ve kalsiyum içeren sağlıklı ve dengeli bir diyet uygulamaya çalışın. Bol lifli, az şekerli ve az yağlı besinler öneriliyor. Gebelik süresince 10-13 kilo almalısınız. Gebelik diyabeti sırasında kan şekerini diyetle kontrol etmek mümkün olmaz. Bu tip hastalara insülin tedavisi uygulanır. Gebelik diyabeti şeker hastalığı konusunda yüksek risk altında olduğunuzun erken bir göstergesi olabilir. Bebeğiniz doğduktan sonra da kilonuza dikkat etmelisiniz. * * * * * * * * * * * *

şeker diyetine uyan uzun yaşar

'Şeker'li hayatlar...(3)

Şeker hastaları, mahrumiyet diyetine mahkûm değil. Üstelik diyabet, iyi tedavi edildiğinde, beslenme kurallarına uyulduğunda, ömrü 10 yıl uzatan bir hastalık


Ferhan Kaya POROY
Şeker diyetine uyan uzun yaşar
Prof. Dr. Nazif Bağrıaçık, şeker hastaları için beslenme düzenini anlatırken bir de 'tatlı' uyarıda bulundu: Diyabetin gerektirdiği kurallara uyan uzun yaşar.
'Şeker hastalığı ömrü uzatır' derler doğru mu?
Doğrudur. Şeker hastası iyi tedavi olur, iyi bir takip içinde yaşamına devam ederse akranlarına göre en az 10 yıl fazla yaşayabilir. Bu, ABD'de yapılan bir araştırmayla saptanmıştır. 1000 diyabetli denek iki ayrı gruba ayrılmış. Bir grup iyi takip edilmiş yani hem tedavisine hem de diyetine özen gösterilmiş. Diğer grup ise düzensiz ve diyetsiz yaşamış. Sonuçta iyi takip edilenlerde yüzde 5, düzensiz yaşayanlarda yüzde 25 ölüm oranı saptanmış.
Hasta nasıl beslenmeli?
Sabahtan akşama kadar aç kalıp akşam birdenbire yemek çok zararlıdır. Şeker hastası her öğünü, hatta ara öğünlerini bile hiç kaçırmadan yemelidir. Sabah 10.00'da öğleden sonra 15.00'te ve gece yatarken mutlaka bir şeyler yemelidir. Şekerden tamamen uzak olmalı. Karbonhidrat dediğimiz unlu nişastalı gıdaları da yememelidir. Sebze ve kabuklu meyveleri tercih etmelidir. Unun beyazını değil kepeklisini tercih etmelidir. Yağlı gıdalardan da mümkün olduğunca kaçınmalıdır.
Şeker hastasının yapacağı diyet nasıl olmalı?
Şeker hastasına tüm gıdaları veriyoruz. Vermediğimiz tek şey beyaz şeker. Meyve veriyoruz hasta buradan fruktoz, yani meyve şekerini alıyor. Süt veriyoruz buradan da laktoz dediğimiz şekeri alıyor. Ayrıca sebze, salata yiyor oradan da şeker alıyor. Her türlü gıdada şeker var. Bu nedenle diyabet diyeti mahrumiyet diyeti değildir.
Diyetin uygulanmasıyla ilgili önerileriniz var mı?
Bu rejimi yapan bir insan ortalama 1600-1700 kalori alır. Bu diyetle hem kilo almaz hem de sağlıklı beslenmiş olur. Onun için 'Aç kalıyorum' diyenlere inanmayın çünkü bu diyet bir açlık diyeti değildir.
Diyette önemli olan muntazam yemektir. Bazı şeker hastaları "Benim işim çok, bu öğünü atlayayım, gelecek öğün hepsini birden yerim" diyor. İşte bu çok yanlıştır. Bu diyetteki öğünler hastanın alacağı ilacı veya yapacağı insülini karşılayacak ölçüdedir. Bir kuru çay içip sonra şeker hapını alırsan öğle vaktinde işyerinde düşer bayılırsın. Öğle yemeğinde burada yazılı beş maddelik gıdayı yiyemezse, parası veya vakti yoksa o zaman hasta bir sanviç veya bir simit alır yanında da bir bardak ayran içer o zaman olur. Ancak akşam eve gittiğinde muntazam yemeğini yemelidir.
İnsülin kullanan bir hasta saat 15.00-16.00 arasında ara kahvaltı yapmazsa o zaman yine şekeri düşer. Üç esas öğün ve üç ara öğünü mutlaka yemeli.
Diyabet tedavisinde kullanılan ilaçlar nelerdir?
İlaçlarda bir ağızdan kullanılan tabletler bir de insülin var. İinsülin doğrudan doğruya kan şekerini düşürüyor. Oral ilaçlar da pankreasın insülin salgılamasını sağlıyor. İlaçları genellikle yaşlı hastalara veriyoruz. İnsülini ise genç hastalara veya ilaçlara dirençli yaşlı hastalara öneriyoruz. Uzun süre ilaç kullandıktan sonra şekeri düşmeyen yaşlı hastalarda insülin tedavisiyle başarılı sonuçlar alıyoruz. Her gün ilaç firmaları yeni yeni ilaçlar çıkarıp bunun reklamanı yapıyor ama aslında hepsinin mekanizması aynıdır.
Diyet ürünler zararlı mı?
Diyet ürünlerle diyabetik ürünleri birbirinden ayırmak gerekir. Diyet ürünlerinin içinde çok miktarda fruktoz ve sorbitol vardır. Fruktoz meyve şekeridir, sorbitol da kalori değeri yüksek olan bir tatlandırıcıdır. 100 gram meyve şekeri yiyen, 30 gram şeker yemiş gibi olur. Bunlar zayıflamak isteyenler için üretilmiştir. Şeker hastalarının diabetik ürünleri tercih etmesi, ancak dozlarını da abartmaması gerekir. Fruktozun da yüzde 30'u şekerdir.
Bir şeker hastası dayanamadı baklava börek yedi. Bunu telafi edebilir mi?
"Kendimi tutamadım pasta yedim" diye telefon açan hastama "Hiç telaş etmeyin" diyorum. Bir öğün bir şey yemek kan şekerini iki saat veya üç saat süreyle 50-40 miligram yükseltir. Bir süre sonra da bu yükselme düşer. Ama eğer hasta şekerinin çabuk düşmesini istiyorsa yarım saat yürümesi yeterlidir. Hızlı adımlarla yapılan bu yürüyüş yediği yemeğin kalorisini yakmasına ve şekerinin hemen düşmesine neden olur.
Yağ şekeri yükseltir mi?
Direkt olarak etkilemez ama vücutta yağ şekere, şeker yağa dönüşür. Mesela hasta diyor ki "Ben hiç şeker yemiyorum ama kan şekerim yükseliyor. Bakıyorsunuz ki hasta yağı fazla miktarda tüketiyor. Çünkü insan organizmasında bu maddeler parçalandıkları zaman bir kısmı kolesterole, bir kısmı da şekere dönüştürür. Çok fazla yağ yiyenlerde bu yağ şekere dönüşür ve şekeri yükseltir. Çok fazla şeker tüketen kişilerde de kolesterol oranı artar.

---

Diyabetikler için sağlıklı beslenme
Vücudun büyümesi, yenilenmesi ve çalışması için gerekli olan enerji karbonhidrat, protein ve yağın çeşitli besin gruplarından yeterli miktarda alınması ile sağlanıyor.
Karbonhidratlar
Şeker, tatlı, ekmek, tahıl, meyve, sebze, süt ve yoğurt gibi besinlerde bulunan karbonhidratlar enerji gereksinimimizin çoğunu karşılar. Bunların bir kısmı kan şekerini hemen yükseltirken bir kısmı daha yavaş yükseltir.
Sağlıklı beslenmek için 2'nci grup karbonhidratlı yiyeceklerden yüksek posa içerenler tercih edilmeli.
Yağlar
Zeytin, ayçiçeği, fındık, fıstık, ceviz gibi bitkisel ürünlerde ve et süt yumurta gibi hayvansal ürünlerde bulunan yağlar; yüksek enerji veren besin
öğeleridir. Besinlerde günlük alınan yağ ve kolesterol miktarının fazlalığı, şişmanlığa ve kalp hastalığına sebep olur. Yemeklerde katı yağ yerine sıvı yağ (zeytinyağı ve ayçiçeği, mısırözü, soya yağı kullanılmalı, mümkün olduğunca da yağ miktarı azaltılmalıdır. Etli, kıymalı yemeklere yağ ilave edilmemeli.
Proteinler
Et, süt, yumurta, peynir gibi besinlerde bulunan proteinler vücudun büyümesi, gelişmesi ve yıpranan dokuların onarılmasında önemli rol oynar. Gereğinden fazla proteinli beslenme sağlıklı değildir.
Öğün sıklığı
Yemeklerin miktarı ve cinsi kadar, tüketildiği zamanlar da önemlidir. Uzun aralıklarla yemek yenilmesi kan şekerinde düşüklük ve yüksekliklere yol açar. Sağlıklı beslenmenin en önemli kuralı günde 3 ana öğün (sabah, öğle, akşam) ve 3 ara öğün (kuşluk, ikindi, gece) şeklinde beslenmedir.
Diyabetin kontrolünü bozacak besinler

Bal, çikolata, reçel, pekmez, marmelat, şurup, dondurma gibi şekerli besinler

Pasta, kek, kurabiye gibi hamur işleri

Alkollü içecekler ve gazoz, Fanta, kutu meyve suları gibi meşrubatlar

Sucuk, pastırma, yağlı et, tavuğun derisi, içyağı, kaymak, krema gibi bütün yağlı yiyecekler

Ceviz, fındık, çekirdek, leblebi, gibi bütün kuruyemişler

Kızartılmış, kavrulmuş ve soslu yiyecekler

İçinde ne olduğu bilinmeyen hazır gıdalar

Önerilmemiş olan her türlü yiyecekler
Ölçüsüz kullanabileceğiniz besinler
Çay, kahve, ıhlamur, adaçayı, maden suyu, yağsız et suları, sirke, salça, hardal, her çeşit baharat ve suni tatlandırıcılar.
1- Kan şekerini hızlı yükseltenler: Şeker, bal, reçel, pekmez, meyve, meşrubatlar, çikolata
2- Kan şekerini yavaş yükseltenler: Düşük posalılar: Beyaz ekmek, un, pirinç, makarna, patates
3- Yüksek posalılar: Kepekli ekmek, bulgur, baklagiller, sebzeler

---

Örnek diyet
Sabah:
2 dilim (60 gr.) ekmek, 1 bardak çay veya süt, 1 dilim (50 gr.) beyazpeynir, 3-5 tane zeytin, bol miktarda domates, salatalık.
Saat 10.00:
1 meyve (150 gram)
ÖĞle:
2 ince dilim ekmek, 1 porsiyon et, balık veya tavuk (150 gr.) bol sebze, salata, yoğurt, bir meyve.
Saat 15.30:
2 tane grisini, çay
AkŞam:
2 dilim ekmek, 1 kâse çorba, et, tavuk veya balık (150 gr.), bol sebze ve salata.
Yatarken: 1 bardak süt
NOT: Bu bir hastanın normal beslenmesi için yeterlidir. Haftada iki gün bu diyete 1 tabak pilav veya makarna, patates, kurufasulye, mercimek, nohut da ilave edilebilir. Ancak bu yemekler hangi öğüne ilave edilirse o öğünde ekmek yenmemeli.
'Şekerle fıkra gibi tanıştım'
Şarkıcı Kamil Sönmez de uzun zamandır şeker hastası. Sönmez, şekerin hayatını olumsuz etkilemesine izin vermediğini söylüyor.
'Şeker'le nasıl tanıştınız?
Diyabet, yani yaygın adıyla şeker hastalığı bende fıkra gibi ortaya çıktı. Bir gün Ankaralı bir arkadaş aradı. Bir Karadeniz gecesi organize edildiğini, sunuculuğunu da benim yapmamı istediğini söyledi.
Ben İstanbul'daydım, önce tamam dedim ama gece olunca sesim kısıldı ve ertesi gün arkadaşımı arayarak gelemeyeceğimi söyledim. O da bana 'Sen gel ben seni akşama kadar iyi ederim' dedi. Arkadaşım o zamanlar organ nakli hastanesinin başındaydı. Bana ufak bir check-up yaptılar. Sesim düzelmedi ama şeker hastası olduğum ortaya çıktı.
Şekerinizi nasıl düzenliyorsunuz?
Şu ana kadar hap kullanıyorum. Ama geçirdiğim bir rahatsızlık sırasında şekerim çok yükseldiği için insüline başladım. Bir süre insülin tedavisinden sonra tekrar hapa dönebileceğim söyleniyor.
Diyet yapıyor musunuz?
Yemek benim için büyük bir zevk ama her isteğimi yiyemedim diye de hayatı kendime zindan etmiyorum. Ben diyabeti ahlarla vahlarla geçirilecek bir hastalık olarak asla düşünmüyorum. Bu bir yaşam şekli ve bu yaşam şekli içinde ölçülü yaşamak gerekiyor.
Ama penomoni denen diğer bir hastalığımın daha olması beni ikilemde bırakıyor. Diyet yapıyorum ama diyetle birlikte kan şekerim düştüğü için vücudumun daha fazla kan yapması gerekiyor. Diyette kırmızı et vermiyorlar ama kan yapabilmek için kırmızı ete ihtiyaç var. Şeker hastalarının dikkat etmesi gereken diğer bir önemli nokta da düzenli bir hayat yaşamaları. Buna önem gösteriyorum. Ateşli hastalıklara yakalanmamak için önlem alıyorum.
* * * * * * * * * *